ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΕΝΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ-ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ

Η εκπόνηση ενός σχεδίου διδασκαλίας από τον εκπαιδευτικό πριν μπει στη σχολική τάξη για να διδάξει μια διδακτική ενότητα θεωρείται αυτονόητη πράξη διδακτικής προετοιμασίας σε άλλες χώρες. Στη δική μας αποτελεί ακόμα ζητούμενο και έχει αναχθεί σε εφιάλτη για τον εκπαιδευτικό που θεωρεί την παραπάνω διαδικασία άσκοπη, χρονοβόρα και περιττή για τον ίδιο,  καθώς η διδακτική πείρα και ο αυτοσχεδιασμός της στιγμής, μπορούν κατά τη γνώμη του, να φέρουν τα ίδια ή και καλύτερα αποτελέσματα. Επειδή δε συμμερίζομαι καθόλου την παραπάνω άποψη, παρουσιάζω πιο κάτω, τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα σοβαρό σχέδιο διδασκαλίας μέσα από επισημάνσεις και προτάσεις έγκριτων λειτουργών της εκπαίδευσης . Ακολουθεί στο τέλος υπόδειγμα σχεδίου διδασκαλίας στην Ομήρου Ιλιάδα Β΄Γυμνασίου

Σχόλια και υποδείξεις για το Σχέδιο Μαθήματος

Λεωνίδα Γολεμάτη

Εισαγωγικά

Η συμπλήρωση του Σχεδίου Μαθήματος, δεν έχει έναν τυπικό χαρακτήρα αλλά αποβλέπει στο να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να συγκροτήσουν μία μέθοδο για το πως να προετοιμάζουν το μάθημά τους. Οι διάφορες κατηγορίες που περιλαμβάνονται στο έντυπο του Σχεδίου Μαθήματος επισημαίνουν τα σημαντικότερα ζητήματα που πρέπει να λάβει κάποιος υπόψη του κατά την προετοιμασία ενός μαθήματος.

Ας δούμε λοιπόν τι κατηγορίες περιλαμβάνει το Σχέδιο Μαθήματος και σε τι χρησιμεύουν:

1. “Χαρακτηριστικά της ενότητας”

Κάθε διδακτική ενότητα που επιλέγουμε να διδάξουμε σε μια σχολική τάξη, συνήθως αποτελεί έναν κρίκο μιας αλυσίδας από ενότητες που όλες συνδέονται μεταξύ τους και συνιστούν

τη διδακτέα ύλη του έτους. Είναι σημαντικό να βοηθούμε τους μαθητές να συνδέουν τις νέες έννοιες με τις προηγούμενες και να προετοιμάζονται για τις επόμενες. Να αντιμετωπίζουν

δηλαδή τις έννοιες ως μέρη ενός ευρύτερου συνόλου, ως τμήματα ενός συμπαγούς “οικοδομήματος”. Για το σκοπό αυτό, κατά την προετοιμασία του μαθήματος πρέπει να γνωρίζουμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά της διδακτικής ενότητας που την συνδέουν με τις προηγούμενες και επόμενες ενότητες και ποιο ρόλο παίζει η ίδια μέσα στο σύνολο της διδακτέας ύλης.

2. “Σκοποί”

Κάθε διδασκαλία που πραγματοποιούμε έχει ένα συγκεκριμένο σκοπό, όπως την εκμάθηση ορισμένων θεωρητικών εννοιών ή μιας πρακτικής μεθόδου. Κατά την διάρκεια του μαθήματος θα πρέπει να έχουμε κατά νου τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας, ο οποίος θα έχει καθοριστεί από πριν και στον οποίο θα αποβλέπουν οι ενέργειες που πραγματοποιούμε μέσα στην τάξη.

3. “Στόχοι”

Ο σκοπός του μαθήματος έχει βέβαια ένα γενικό χαρακτήρα και η επίτευξή του εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Χρειάζεται λοιπόν ένας τρόπος να ελέγξουμε το αποτέλεσμα της διδασκαλίας μας. Έτσι, είναι χρήσιμο εκ των προτέρων να εξειδικεύσουμε τον σκοπό της διδασκαλίας σε επιμέρους, πιο συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους (όσο αυτό είναιδυνατό). Να προσδιορίσουμε δηλαδή ποιες ενέργειες των μαθητών θα έδειχναν ότι η διδασκαλία μας ήταν αποτελεσματική. Οι “στόχοι” αποτελούν ένα μέτρο για την αξιολόγηση της διδασκαλίας μας. Σε πρώτο επίπεδο είναι σημαντικό να θέσουμε γνωστικούς στόχους, που αφορούν στο αν οι μαθητές κατανόησαν τις έννοιες που διδάχθηκαν. Εκτός από αυτούς, όμως, μπορούμε να θέσουμε και στόχους που σχετίζονται με συναισθηματικές, ψυχοκινητικές ή μεταγνωστικές δεξιότητες των μαθητών.

4. “Επιλογές περιεχομένου”

Ίσως το βασικότερο στάδιο κατά την προετοιμασία της διδασκαλίας μας είναι να επιλέξουμε και να οργανώσουμε το περιεχόμενο του μαθήματος σύμφωνα με τους στόχους πουέχουμε θέσει. Αφού αντλήσουμε τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε από διάφορες πηγές (όπως το σχολικό βιβλίο, το διαδίκτυο κ.λπ.), είναι χρήσιμο να σχηματίσουμε ένα “σκελετό” από τις έννοιες που θέλουμε να διδάξουμε και τις σχέσεις που έχουν μεταξύ τους. Μια συνοπτική εικόνα των κεντρικότερων σημείων του μαθήματος, η οποία θα αποτελεί τον οδηγό μας κατά την διάρκεια της διδασκαλίας.

5. “Μεθοδολογικές επιλογές”

Αφού οργανώσουμε το περιεχόμενο του μαθήματος είναι απαραίτητο να σχεδιάσουμε και τα βήματα που πρόκειται να ακολουθήσουμε κατά την διδασκαλία, ώστε να αποφύγουμε επισφαλείς αυτοσχεδιασμούς της τελευταίας στιγμής. Η διάλεξη μπορεί να εμπλουτιστεί με τη χρήση εποπτικών μέσων (διαφάνειες, βίντεο, αντικείμενα κλπ) ή να περιλαμβάνει έναν“καταιγισμό ιδεών”, προκειμένου οι μαθητές να διευρύνουν τις αντιλήψεις τους και να αποκτήσουν μεγαλύτερη εποπτεία για το αντικείμενο που μαθαίνουν. Όμως, η κατανόηση του μαθήματος δεν είναι εφικτή χωρίς την ενεργή συμμετοχή των μαθητών. Γι' αυτό ο εκπαιδευτικός καλείται να αναπτύξει έναν ουσιαστικό διάλογο μαζί τους, επιχειρώντας να ανιχνεύσει τις αντιλήψεις τους για το αντικείμενο αλλά και να τους θέσει ενώπιον προβλημάτων, τα οποία απαιτούν κριτική σκέψη και μπορούν να οδηγήσουν σε αναθεώρηση των αντιλήψεων αυτών. Τα εκπαιδευτικά προβλήματα μπορούν να τεθούν είτε προφορικά, είτε με τη μορφή ατομικής ή ομαδικής εργασίας-δραστηριότητας. Σε κάθε περίπτωση, για να είναι αποτελεσματική η διδασκαλία μας απαιτείται προετοιμασία και οργάνωση των μεθόδων που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν.

 6. “Διδακτικά Υλικά”

Η οργάνωση της διδασκαλίας μας περιλαμβάνει πρακτικά και μια καταγραφή των εντύπων, συσκευών ή άλλων διδακτικών υλικών που σκοπεύουμε να χρησιμοποιήσουμε, ώστε να

μην βρεθούμε κατά την διδασκαλία στην δυσάρεστη θέση να διαπιστώσουμε ότι μας λείπει κάτι σημαντικό.

Πρακτικά: στα “Διδακτικά Υλικά” αναγράφονται τα πραγματικά υλικά, εργαλεία, συσκευές ή ομοιώματά τους για διδακτική χρήση, που σκοπεύει να χρησιμοποιήσει στη διδασκαλία ο σπουδαστής, εικόνες, σχέδια, διαγράμματα που θα παρουσιαστούν μέσω διαφανειών, χαρτών ή βιντεοπροβολέα ή με χρήση του πίνακα (χωρίς να γίνεται ξεχωριστή αναφορά στην κάθε μια εικόνα ή διάγραμμα κλπ). Αναφέρεται επίσης κάθε υλικό που θα διανεμηθεί σε έντυπη μορφή (προβλήματα, σχήματα, ερωτήματα κλπ).

7. “Αξιολόγηση Διδασκαλίας”

Πέρα από τις γνώσεις και τις μεθόδους μας, η διδασκαλία είναι κατά κύριο λόγο συνάρτηση της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ δασκάλου και μαθητών. Είναι, δηλαδή, μια δυναμική κοινωνική διαδικασία που επηρεάζει σημαντικά την προσωπικότητά τους και γι' αυτό μπορεί και πρέπει να αξιολογείται. Η αξιολόγηση δεν αποβλέπει στο να κρίνει τα οποιαδήποτε λάθη, τα οποία άλλωστε είναι ανθρώπινα, αλλά στο να φανερώσει τα πραγματικά αποτελέσματα της διδασκαλίας μας και να δώσει την δυνατότητα τόσο σε εμάς όσο και στους μαθητές μας να εξελιχθούμε. Όπως προαναφέρθηκε, μέτρο και κριτήριο για την αξιολόγηση της διδασκαλίας μας είναι οι στόχοι που θέτουμε αρχικά. Για να ελέγξουμε κατά πόσον επιτεύχθηκαν οι στόχοι μας

μπορούμε να θέσουμε στους μαθητές μας κάποια ερωτήματα, υπό μορφή προφορική ή γραπτή.

Εναλλακτικά, θα μπορούσαμε απλώς να παρατηρήσουμε τις ενέργειες των μαθητών σε μία δραστηριότητα που προϋποθέτει να έχουν κατανοήσει κάποιες έννοιες του μαθήματος. Σε κάθε

περίπτωση, θα πρέπει εκ των προτέρων να προσδιορίσουμε μια μέθοδο αξιολόγησης της διδασκαλίας μας.

8. “Διάγραμμα Ροής της Διδασκαλίας”

Για την αξιολόγηση της διδασκαλίας μας οφείλουμε να λάβουμε υπόψη και την συνάφεια των στόχων που έχουμε θέσει με τον διαθέσιμο χρόνο του μαθήματος. Ως εκπαιδευτικοί, καλούμαστε, στον περιορισμένο χρόνο μιας διδακτικής ώρας, να ισορροπήσουμε ανάμεσα στους

διδακτικούς στόχους που επιτάσσει το αναλυτικό πρόγραμμα και στις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Προκειμένου να ανταποκριθούμε σε αυτή τη διπλή υποχρέωση είναι απαραίτητο να κάνουμε έναν προγραμματισμό των βημάτων που σκοπεύουμε να ακολουθήσουμε κατά την διδασκαλία. Βέβαια, το πρόγραμμα δεν αποσκοπεί σε μια απαρέγκλιτη καθοδήγηση της διδασκαλίας. Όπως προαναφέρθηκε, η διδασκαλία είναι μια ζωντανή κοινωνική διαδικασία και,

γι' αυτό ακριβώς, η πορεία που ακολουθεί διαμορφώνεται στην πράξη από τα πρόσωπα που συμμετέχουν σε αυτήν. Έτσι, θα πρέπει να έχουμε την ευελιξία να αποκλίνουμε από το πρόγραμμα που έχουμε θέσει και να προσαρμόζουμε τη ροή της διδασκαλίας, λαμβάνοντας υπόψη τις εκάστοτε συνθήκες (την πορεία της συζήτησης, τις δυνατότητες των μαθητών κλπ).

Όμως, αν δεν θέσουμε καθόλου πρόγραμμα το μάθημα κινδυνεύει να παρασυρθεί ολοκληρωτικά από αυτές τις συνθήκες.

Πρακτικά: το “Διάγραμμα Ροής της Διδασκαλίας” αναπτύσσεται σε τέσσερις στήλες:

α) Στις “Διδακτικές Φάσεις” αναγράφονται τα στάδια της διδασκαλίας που προβλέπει και σχεδιάζει να ακολουθήσει ο εκπαιδευτικός.

β) Στις “Ενέργειες Εκπαιδευτικού” Αναφέρεται ποιες είναι οι προβλεπόμενες ενέργειες του εκπαιδευτικού ανά στάδιο (π.χ. ακούει τις παρεμβάσεις των μαθητών, κάνει διάλεξη με χρήση διαφανειών, συντονίζει τη συζήτηση με τους μαθητές, παρακολουθεί-ενισχύει τις ατομικές ή ομαδικές εργασίες…).

γ) Στις “Ενέργειες μαθητών” αναφέρεται ποιες είναι οι προβλεπόμενες ενέργειες των μαθητών ανά στάδιο σε αντιστοιχία με τις ενέργειες του εκπαιδευτικού.

δ) Στη “Χρονική διάρκεια διδακτικών φάσεων” αναγράφεται η - κατ’ εκτίμηση - χρονική διάρκεια των σταδίων που έχουν αναγγελθεί στην πρώτη στήλη.

Σχέδιο μαθήματος

Β. Δημητρόπουλου

Στο σχέδιο περιλαμβάνονται:

Τίτλος της διδακτικής ενότητας και σε ποιους απευθύνεται (π.χ. μαθητές ηλεκτρολόγους Β΄ τάξης ΤΕΕ).

Διδακτικοί στόχοι από τους οποίους θα προκύπτει τι «θα είναι ικανοί να κάνουν στο τέλος της διδακτικής ενότητας οι μαθητές». Οι διδακτικοί στόχοι αναφέρονται κυρίως στα μετρήσιμα στοιχεία της αλλαγής συμπεριφοράς των μαθητών και η οποία αλλαγή αποτελεί βασικό συστατικό της μάθησης. (Για τον καλύτερο προσδιορισμό των διδακτικών στόχων χρησιμοποιούνται ρήματα που να μπορούν να μετρήσουν την αλλαγή συμπεριφοράς, π.χ. αναφέρω, απαριθμώ κ.λπ. και όχι ρήματα των οποίων το αποτέλεσμα δεν μπορεί να μετρηθεί όπως κατανοώ, μαθαίνω, αντιλαμβάνομαι κ.λπ.).

Εισαγωγή για το αντικείμενο διδασκαλίας που θα ακολουθήσει, όπου θα αναφέρονται μεταξύ άλλων η αναγκαιότητα εκμάθησης αυτού του αντικειμένου και μια σύντομη αναφορά σε βασικές προηγούμενες γνώσεις του ίδιου ή διαφορετικού γνωστικού αντικειμένου, πάνω στις οποίες θα δομηθεί η νέα γνώση. (Η εισαγωγή αυτή συνήθως καλύπτει το 10% περίπου του διαθέσιμου διδακτικού χρόνου).

Το κύριο μέρος της διδασκαλίας το οποίο θα εξυπηρετεί τους διδακτικούς στόχους που τέθηκαν. Ως μέθοδοι διδασκαλίας προτείνονται η συζήτηση και η διάλεξη, εναλλάξ.

(Το κύριο μέρος της διδασκαλίας συνήθως καλύπτει το 70% περίπου του διαθέσιμου διδακτικού χρόνου).

Αξιολόγηση. Οι ερωτήσεις που δίνονται, προφορικές ή κατά προτίμηση γραπτές, μπορούν να είναι διαφόρων τύπων (σωστού- λάθους, πολλαπλής επιλογής, σύντομης ανάπτυξης κ.λπ.) και σκοπό έχουν να ελέγξουμε αν πραγματοποιήθηκαν οι διδακτικοί στόχοι που θέσαμε.

(Οι ερωτήσεις – ασκήσεις πραγματοποιούνται εντός του διαθέσιμου διδακτικού χρόνου και επιλέγονται έτσι ώστε να καλύπτουν συνήθως το 15% αυτού).

Ανακεφαλαίωση. Σε αυτήν αφού ληφθούν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης τονίζονται επιγραμματικά τα σημεία της διδασκαλίας που αναδεικνύουν άμεσα τους τεθέντες διδακτικούς στόχους. (Συνήθως καλύπτει το 5% περίπου του διαθέσιμου διδακτικού χρόνου).

Ανάθεση εργασιών (ανά ομάδες δύο ή τριών ατόμων). Δεν δίνεται σε κάθε μάθημα, αλλά π.χ. ανά μήνα. Σε αυτήν ζητείται μία κατ΄οίκον εργασία, όχι μεγάλης έκτασης, με την οποία προσπαθούμε να συνδέσουμε το γνωστικό μας αντικείμενο με άλλα μαθήματα ή δραστηριότητες (διαθεματική προσέγγιση). Οι καλύτερες εργασίες χρήσιμο είναι να ανακοινώνονται από τις ομάδες μέσα στην τάξη σε συγκεκριμένη ώρα.

  

ΟΡΓΑΝΩΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Φιλοθέης Κολίτση

Το μάθημα μπορεί να ξεκινήσει με μία αφόρμηση, που μπορεί να είναι:

- Παρουσίαση διαφανειών με 4-5 ιστορικές φωτογραφίες, ιστορικές γελοιογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, ποτραίτα των βασικών πρωταγωνιστών, κλπ σχετικά με το ιστορικό γεγονός που θα διδάξουμε.

- Σύντομο βιντεάκι σχετικό με το γεγονός

- Κάποιο τραγούδι (παλαιότερο ή σύγχρονο) σχετικό με το γεγονός

- Εκθέματα μουσείου σχετικά με το γεγονός (είτε σε μορφή σύντομου βιντεο είτε σε μορφή παρουσίασης διαφανειών

 (1) Κριτήρια επιλογής θέματος – Διδακτικής ενότητας (Περιεχόμενο)

Διαλέγω μια διδακτική ενότητα επειδή:

- Μπορεί να ιδωθεί μέσα από πολλαπλές οπτικές γωνίες

- Προσφέρεται για αξιοποίηση:

(α) των Τεχνών (πλούσιο εικαστικό, φωτογραφικό, κινηματογραφικό, κλπ υλικό)

(β) των ΤΠΕ (πλούσιο ηλεκτρονικό υλικό)

(γ) της Περιβαλλοντικής Αγωγής

- Μπορεί εύκολα να συσχετιστεί με το παρόν των μαθητών

- Μου αρέσει η συγκεκριμένη ενότητα

(2) Τι θέλω να κάνω (Σκοπός - Στόχοι):

Πίσω από το τί θέλω να κάνω υποδηλώνονται οι θεωρητικές αρχές που διέπουν τη δουλειά μου

- παραδοσιακή προσέγγιση της ιστορίας

- μοντέρνα προσέγγιση

- μεταμοντέρνα προσέγγιση

Μέσα από αυτή την διδακτική ενότητα επιδιώκω:

- Να μεταδώσω νέες (ιστορικές) γνώσεις στους μαθητές;

- Να αλλάξω της στάση τους απέναντι σε κάποιο ιστορικό ζήτημα;

- Να διευρύνω την οπτική τους (πολλές οπτικές)

(3) Τι μεθοδολογία θα χρησιμοποιήσω;

- Διερευνητική-ανακαλυπτική μάθηση

- Ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης

- Ομαδοσυνεργατική μέθοδος

Τι τεχνικές και εποπτικά μέσα θα χρησιμοποιήσω;

- Λογισμικά Ιστορίας (Κλειστά ηλεκτρονικά περιβάλλοντα)

Centenia, Μυκηναϊκός πολιτισμός, Ιστορία Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου κλπ

- Επιλεγμένους ιστότοπους (Ανοιχτά ηλεκτρονικά περιβάλλοντα)

(4) Πώς θα εμπλέξω τους μαθητές;

Θα τους εμπλέξω σε μια διαδικασία διερεύνησης – συνεργατικής μάθησης – δημιουργίας κλπ

Ομάδες:

Καλό είναι να αναλαμβάνουν συγκεκριμένο και διακριτό έργο με διαφορετικό φύλο εργασίας.

Φύλλο εργασίας:

Φροντίζουμε οι δραστηριότητες

- να είναι ισοδύναμες στα διαφορετικά φύλλα εργασίας

- να είναι αντιστοιχούν στους στόχους που έχουμε θέσει

(γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων).

Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να έχουμε στα φύλλα εργασίας ερωτήσεις που αφορούν

(α) συγκέντρωση πληροφοριών για ένα ιστορικό γεγονός (γνώσεις)

(β) εξάσκηση στην κριτική ‘ανάγνωση’ ιστορικής πηγής

με βάση σχετικό πίνακα που τους δίνουμε (δεξιότητα)

(γ) δημιουργία-παραγωγή δικού τους ‘κειμένου’

(το κείμενο μπορεί να είναι γλωσσικό ή αναλογικό,

δηλαδή δημιουργία ζωγραφιάς, κολλάζ, προβολής παρουσίασης, κλπ)

(δ) σύγκριση με ανάλογο γεγονός στη σύγχρονη εποχή

συσχέτιση με το εδώ και τώρα των μαθητών (στάση)

(5) Προτείνω κατάλληλο τρόπο αξιολόγησης

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Προαπαιτούμενες ενέργειες για τον/την καθηγητή/ τρια. Ο καθηγητής/ τρια από το σπίτι ετοιμάζουν το πλάνο μαθήματος που συμβάλλει τόσο στο δικό τους αναστοχασμό και την επαγγελματική τους βελτίωση, όσο και  ως αρχείο προσωπικό για αξιολόγηση των βιβλίων (τι και πού εντοπίζονται δυσκολίες). Ενδεικτική βοήθεια ο πρωτοδιόριστος και όποιος άλλος επιθυμεί μπορεί να βρει τόσο στο βιβλίο του καθηγητή όσο και στις Οδηγίες Φιλολογικών Μαθημάτων. Στο πλάνο μαθήματος ο/η καθηγητής/τρια, μετά τη μελέτη ολόκληρων των ραψωδιών, καθορίζει τους στόχους της ενότητας και καταγράφει κάποιες ερωτήσεις σύνδεσης του μαθήματος με τα προηγούμενα ως προαπαιτούμενες γνώσεις, ερωτήσεις και φράσεις - κλειδιά για την επεξεργασία της ενότητας και κάποιες δραστηριότητες. Διδακτική αρχή είναι να παρουσιάζει ο ίδιος ο καθηγητής το νέο μάθημα, αλλά μετά το πρώτο τρίμηνο μπορεί να εμπλέξει στην ανάγνωση και τους μαθητές του. Ακολουθεί η διερεύνηση της πρόσληψης των μαθητών/τριών με καταγραφή στον πίνακα των κύριων σημείων, τα οποία θα αποτελέσουν τα κλειδιά για την επεξεργασία της ενότητας. Από το όλον πάμε στα επιμέρους και πάλι στο όλον με την ανακεφαλαίωση. Κατά την ερμηνεία αξιοποιούνται οι ερωτήσεις του μαθήματος και μετά την ανακεφαλαίωση τα παράλληλα κείμενα. Τέλος, ως επιστέγασμα ή μετακειμενική δραστηριότητα οργανώνεται και υλοποιείται με ένα σχέδιο εργασίας σε θέμα που εξάγεται από τη μελέτη της ενότητας.

1. Στόχοι. Οι στόχοι πρέπει να ανακοινώνονται στους μαθητές διότι έτσι μπορούν να συμμετέχουν αποτελεσματικότερα. Για τη συγκεκριμένη ενότητα, ραψ, Σ 478-616 (2 ώρες), οι στόχοι μπορεί να είναι οι ακόλουθοι. Επιδιώκεται οι μαθητές/τριες:

Να κατανοήσουν το ρόλο των εικαστικών αναπαραστάσεων της ασπίδας του Αχιλλέα και να αντιληφθούν το βαθύτερο νόημα τους (ύμνος της ζωής).

Να αντιληφθούν και να συζητήσουν το ρόλο των θεών, της μοίρας και της τιμής στον ομηρικό κόσμο.

Να απολαύσουν, να εντοπίσουν και να κατανοήσουν την περιγραφική και αφηγηματική τέχνη του ποιητή (εικόνες, λειτουργία χρόνου και χώρου κ.ά.).

Να κατανοήσουν τον ομηρικό πολιτισμό-υλικό και πνευματικό-ενταγμένο στην εποχή του και να συζητήσουν αναλογίες και διαφοροποιήσεις από τη σύγχρονη εποχή.

Να συνειδητοποιήσουν την κοινωνική θέση των αοιδών, ανακαλώντας στη μνήμη τους ανάλογες γνώσεις και από την Οδύσσεια.

Να κατανοήσουν το ρόλο της Θέτιδας και της ασπίδας σε σχέση με την πλοκή και εξέλιξη του έπους.

2.       Ως προαπαιτούμενες γνώσεις για τους/τις μαθητές/ τριες θεωρείται η ανάκληση στη μνήμη τους στοιχείων από την Αρχαία Ελληνική Μυθολογία και από τις εισαγωγές τόσο από την Ομήρου Οδύσσεια για τα έπη, τη θεολογία τους, τους αοιδούς και ραψωδούς, όσο και από την Ιλιάδα. Επίσης, πάντα πρέπει να υπάρχει το πλάνο -χρονολόγιο της Ιλιάδας- ώστε να εντοπίζουν οι μαθητές/τριες τα γεγονότα στον ιλιαδικό χρόνο των 51 ημερών, να ανακαλούνται στη μνήμη οι θεματικοί πυρήνες της Ιλιάδας (βουλή του Δία, οργή-μήνις του Αχιλλέα, απόρρηση της μήνιδος, έξοδος του Αχιλλέα στη μάχη, θάνατος του Έκτορα και πρόρρηση/ πρόληψη για το θάνατο του ολιγοήμερου Αχιλλέα). Ως βασική προαπαιτούμενη γνώση θεωρείται και η ανάκληση στη μνήμη της ραψωδίας Α, όπου η Θέτις συναντά το γιο της Αχιλλέα και του υπόσχεται νέα πανοπλία. Στη ραψωδία Σ ο Ήφαιστος έχει φτιάξει μετά από παράκληση της μάνας Θέτιδας τα όπλα του Αχιλλέα και πριν την παράδοσή τους στον ήρωα ο Όμηρος ως αφηγητής μας παρουσιάζει την εικαστική έκφραση με την τέχνη της περιγραφής, δηλαδή σκηνές από την ειρηνική ζωή, από τον πόλεμο και άλλα στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων της τότε εποχής.

3.       Καθορισμός θεμάτων. Μετά τη σύνδεση με τα προηγούμενα, την ανάγνωση της νέας ενότητας και τη διερεύνηση της πρώτης πρόσληψης των μαθητών/τριών γίνεται ο καθορισμός των κύριων θεμάτων με τη συμβολή και των προοργανωτών της ενότητας: Επίσκεψη στο εργαστήρι του Ήφαιστου, Κατασκευή της πανοπλίας του Αχιλλέα με έμφαση στην ασπίδα και περιγραφή της ασπίδας.

4.       Μέθοδος. Η ενότητα αυτή μπορεί να παρουσιαστεί από τους/ τις μαθητές/τριες, ομαδοσυνεργατικά, αφού βρισκόμαστε στo μέσο των ραψωδιών. Με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο εργάζονται όλοι οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες, οι οποίοι έχουν και τον πρώτο ρόλο. Έτσι, κάθε ομάδα μελετάει και επεξεργάζεται λεπτομερώς το κείμενο υπογραμμίζοντας τις φράσεις κλειδιά, εντοπίζοντας τις εικόνες και τα εκφραστικά μέσα (τέχνη του λόγου). Μπορεί η διερεύνηση αυτή να γίνει από μικρές ομάδες μαθητών με δοσμένες ερωτήσεις από τον καθηγητή ή εναλλακτικά μπορεί η κάθε ομάδα να μελετήσει από μια ενότητα με τα θέματά της, τις φράσεις-κλειδιά, τις αξίες και τις τεχνικές του λόγου. Οι ερωτήσεις του βιβλίου και οι σχετικές πληροφορίες, με τα θέματα του κειμένου, απαντώνται κατά την επεξεργασία της ενότητας. Τα παράλληλα κείμενα μελετώνται συμπληρωματικά για επέκταση των θεμάτων. Στη συνέχεια, κάθε ομάδα παρουσιάζει στην τάξη ό,τι εντόπισε και ακολουθεί συζήτηση με τη συμμετοχή όλων. Ένας άλλος συνηθισμένος τρόπος επεξεργασίας, ιδιαίτερα σε μεγάλες ενότητες, είναι η μελέτη μιας παραμέτρου από τους μαθητές/τριες ανά πτέρυγα, π.χ. άλλοι μελετούν τις εικόνες και το ρόλο της απεικόνισης της ειρηνικής ζωής σε αυτό το σημείο πλοκής και εξέλιξης του μύθου, άλλοι τις τεχνικές- αφήγησης και περιγραφής,- και άλλοι τις αξίες, τον υλικό και πνευματικό πολιτισμό (τη θεολογία της εποχής, το ρόλο της μοίρας κ.ά.). Μπορεί, ακόμα, να επιλεγεί η συνερευνητική μέθοδος με δοσμένες ερωτήσεις ή η παραδοσιακή ανάγνωσης και σχολιασμού από τους μαθητές με τη διακριτική παρέμβαση του/της καθηγητή/τριας. Καλό είναι οι τεχνικές της ερμηνευτικής κειμενοκεντρικής μεθόδου να εναλλάσσονται και να έχουν σχέση με το επίπεδο του μαθητικού πληθυσμού στόχου. 

5.       Πορεία διδασκαλίας. Σύνδεση με τα προηγούμενα, ανάγνωση, καταγραφή της πρώτης ανταπόκρισης, 5΄-7΄ σιωπηρή μελέτη από τους μαθητές και υπογράμμιση των κύριων θεμάτων. Διευκρίνιση άγνωστων λέξεων, συνέρευνα και συζήτηση όλων των στοιχείων στην τάξη  όποια τεχνική και αν επιλεγεί. Ανακεφαλαίωση και δραστηριότητες. Πιο αναλυτικά στη ραψωδία Σ 478-616 μπορούν να μελετηθούν σε μικρότερες ενότητες- για λόγους τεχνικής διότι η περιγραφή της ασπίδας αποτελεί ένα σύνολο- οι στίχοι:1η ενότητα 478-507, 2η 508-539, 3η 540 –571, 4η 572-588, 5η  στίχοι 589-612 και 6η 613-616.

Στην 1η ενότητα σχολιάζονται το ρήμα «έπλασε», πρόκειται για έργο τέχνης, ο χαρακτηρισμός της ασπίδας «δυνατήν ασπίδα και μεγάλη» που έχει σχέση με τον ήρωα για τον οποίο προορίζεται, η δομή της- υλικό κατασκευής «πέντε δίπλες» και εικαστικές αναπαραστάσεις «λογιών εικόνες έπλαθε με την σοφήν του γνώσιν». Από άποψη δομής οι τέσσερις πρώτοι στίχοι αποτελούν ένα είδος προλόγου πριν από τη λεπτομερή περιγραφή-κύριο θέμα-, που ακολουθεί. Στη συνέχεια εστιάζεται η συζήτηση τόσο στην αναπαράσταση του Σύμπαντος με τον ήλιο, το φεγγάρι, τ΄αστέρια και τους αστερισμούς - αντίληψη για το Σύμπαν-, όσο και στην ιστόρηση της ειρηνικής ζωής με τα ήθη και έθιμα του γάμου (χορευτές, μουσικά όργανα, σκηνική παρουσία γυναικών) και την απόδοση δικαιοσύνης στον ομηρικό κόσμο με τη συνάθροιση στην αγορά του κριτή, των γερόντων, των κηρύκων με τα σκήπτρα για κάποιο θέμα φόνου, όπου γίνεται αναφορά και στην αμοιβή για τη δίκαιη κρίση. Κατά την επεξεργασία απαντώνται οι σχετικές ερωτήσεις, τα υποσελίδια σχόλια και εξάγονται οι πλαγιότιτλοι: Ο Ήφαιστος έπλασε την ασπίδα του Αχιλλέα και Αναπαράσταση μιας πολιτείας σε καιρό ειρήνης.

Στη 2η ενότητα 508-539 περιγράφεται ένας τυπικός πόλεμος της ηρωικής εποχής και σχολιάζονται οι φάσεις του πάντα με βάση το κείμενο, γίνεται σύγκριση με τον ιλιαδικό πόλεμο και απαντάται η 3η ερώτηση. Επίσης, συζητούνται η θέση της γυναίκας, των παιδιών και των γερόντων, η παρέμβαση της Αθηνάς και του Άρη- ομηρική θεολογία- με τη λαμπρή παρουσία τους, το καρτέρι/ενέδρα ως πολεμική τακτική στον ποταμό των βοσκών και βουκόλων, η πάλη, η σφαγή των βοσκών, η μάχη στην ακροποταμιά με τα άλογα, τα χάλκινα κοντάρια, η ταπείνωση των νεκρών και η σκηνική παρουσία όλων. Σχολιάζεται η παρεμβολή και η σκοπιμότητα της πολεμικής σκηνής, η σχέση της με το ιλιαδικό έπος, οι αξίες και απαξίες, αλλά και η πρόληψη από άποψη αφηγηματικής τέχνης σε σχέση με το διασυρμό του νεκρού Έκτορα από τον Αχιλλέα που θα ακολουθήσει (ραψωδίες Ψ, Ω). Τέλος, δίνεται ο πλαγιότιτλος:Πολεμικές σκηνές ή Μια πολιτεία σε στιγμές πολέμου.

Στην 3η , στίχοι 540 –571, ο ποιητής ως αφηγητής μας περιγράφει σκηνές από την καθημερινή ζωή με το όργωμα, το θέρο -συγκομιδή σταριού- και τον τρύγο. Οι μαθητές/τριες εντοπίζουν και συζητούν τον τρόπο που γίνονται αυτές οι αγροτικές εργασίες, τα σχετικά ήθη και έθιμα που τις συνοδεύουν, τα εργαλεία -υλικός πολιτισμός- της εποχής και εντοπίζονται αναλογίες με την εποχή μας (δεκαετία 1960-70). Η όλη σκηνή αποπνέει ένα βαθύ σεβασμό για τους ζευγολάτες και ευγνωμοσύνη για την αλετρισμένη γη. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η σκηνή με το θέρο, όπου μπορεί να διερευνηθεί σε γενικές γραμμές η δομή της κοινωνίας (εργάτες, επιστάτες, εργασία παιδιών, ο κύριος που επιβλέπει ως πρώτος μεταξύ ίσων), το γεύμα στο χωράφι (σφάγιο-βόδι, που κρέμεται απ΄το δέντρο και το φαγητό που ετοίμαζαν πιο πέρα οι γυναίκες με τις αλευροκουλούρες), καθώς όλα γίνονται στον τόπο εργασίας. Στην περιγραφή της ασπίδας δίνονται με αφηγηματική τέχνη εικόνες δράσης και απεικόνιση συναισθημάτων, π.χ. «Και άλλες χεριές επανωτές στες αυλακιές επέφταν,/ και άλλες με καλαμόσχοινα τες δέναν επιστάτες/[…[/ και ο κύριος […]/ σιωπηλός εστέκονταν κι εχαίρετο η ψυχή του». Ο τρύγος δίνεται με κάθε λεπτομέρεια, σχολιάζονται τα υλικά που χρησιμοποιούνται (αργυρά σταλίκια, από χάλυβα και κασσιτέρου φράκτην), η μουσική με το τραγούδι του λίνου, οι λυγερές κόρες και τα αγόρια που εργάζονται και συνοδεύουν στο τραγούδι.  Έτσι οι εποχές χειμώνας, καλοκαίρι, φθινόπωρο διατρέχουν την ασπίδα μέσα από τις αγροτικές εργασίες.

Στην επόμενη σκηνή-ενότητα 4η, στίχοι 572-588, ο ποιητής μας κάνει κοινωνούς ενός άλλου επεισοδίου ήρεμου και βίαιου με την παρέμβαση των άγριων ζώων της φύσης. Οι μαθητές/ τριες παρουσιάζουν τις σκηνές από τη ζωή των κτηνοτρόφων και συζητούν τα πολιτισμικά στοιχεία που εμπεριέχουν, π.χ. αγέλη ταύρων που δίνεται από τον Ήφαιστο με χρυσό και κασσίτερο, οπτικές και ηχητικές εικόνες (βουητό των βοδιών, βοδηλάτες-χρυσοί, σκύλοι-φύλακες, τρομερά λιοντάρια κ.ά.). Σχολιάζεται η σκηνή βίας με την επίθεση των λιονταριών, π.χ. «βαρβάτον ταύρον άρπαξαν που εμούκγρα ενώ τον σέρναν». Ακολουθεί η σκηνή με τα λευκόμαλλα πρόβατα και το χωλό βοσκό, αλλά ένδοξο για την τέχνη του καθώς κατασκευάζει στάνες, καλύβες, μανδριά. Ο κάθε εργαζόμενος χαίρεται αυτό που κάνει και τιμάται όταν το κάνει καλά, στοιχείο που πρέπει να συζητηθεί στην τάξη «ο καθείς και τα όπλα του» λέει ποιητικά ο Γ. Σεφέρης. Οι πλαγιότιτλοι δίνονται στο βιβλίο, ως θέματα μπορούν να συζητηθούν η σχέση ανθρώπου και φύσης, η υπεροχή του δυνατού -επιλογή της φύσης-, το άτομο-σύνολο-κοινωνία, η εργασία ως στοιχείο πολιτισμού κ.ά.

Ακολουθεί η 5η  ενότητα σκηνή 589-612 με την περιγραφή του χορού (στίχοι 691-605), την αναφορά στην τέχνη του Δαίδαλου -χορός Αριάδνης- στην Κνωσό και με την περιγραφή του κρητικού χορού στην ασπίδα του Αχιλλέα. Η σκηνή σχολιάζεται ως ολικός πολιτισμός με το έμψυχο υλικό και τις αξίες της (αγόρια, πολύπροικες παρθένες, λινά ενδύματα λεπτά, καλόγνεστους χιτώνες, λαμπρά στεφάνια, χρυσά μαχαίρια, αργυροί τελαμώνες, κρητικός χορός, αοιδός, κιθάριζε, χορευτές), π.χ. « και πότ΄ ετρέχαν κυκλικά με πόδια μαθημένα,/ ωσάν[…] και πότε αράδα έτρεχαν αντίκρυ στην αράδα/[…] και[…]/ δυο χορευτές στη μέση τους πηδούσαν κι εγυρίζαν.». Οι μαθητές/τριες αξιοποιούν μεταγνωστικές δεξιότητες από άλλα μαθήματα και βιώματα κρητικά, αν υπάρχουν, καθώς με τη βιωματικότητα προσεγγίζουμε τον ορίζοντα προσδοκίας των μαθητών/τριών μας και ίσως έτσι παρακινηθούν να διαβάσουν όλο το ιλιαδικό έπος. Σχολιάζεται η παρουσία του αοιδού στην ασπίδα, ο ρόλος του στην κοινωνία και γίνεται σύνδεση με τα υπογεγραμμένα έργα Τέχνης από την Αναγέννηση και εντεύθεν (η παρουσία του αοιδού στην ασπίδα ως προδρομικού στοιχείου σε σχέση με τους αναγεννησιακούς ζωγράφους που αυτοπαρουσιάζονται σε κάποιο σημείο του πίνακα- όχι κεντρικό-, π.χ. ο επίγονος του Ομήρου Θεοτοκόπουλος ή Ελ Γκρέκο κ.ά.). Ο πλαγιότιτλος μπορεί να διαφοροποιηθεί από του βιβλίου αν οι μαθητές επινοήσουν κάποιον άλλον, π.χ. ο χορός ως έκφραση πολιτισμού κ.ά. 

Τέλος, η 6η  ενότητα-σκηνή, στίχοι 613-616, δίνεται ως κατακλείδα της περιγραφής. Όμως οι στίχοι 606-607 ολοκληρώνουν την περιγραφή με την απεικόνιση στο εξωτερικό μέρος της ασπίδας του ποταμού Ωκεανού, τον οποίο χαρακτηρίζει ο ποιητής «δυνατόν και μέγαν». Ακολουθεί η συνοπτική παρουσίαση του άλλου οπλισμού (θώρακας, κράνος με λοφίο και κνημίδες «από λεπτόν κασσίτερον») που σχολιάζεται στην τάξη. Έπεται η παρουσίαση του Ηφαίστου με το χαρακτηρισμό «ο τεχνίτης» που έφτιαξε τέτοια όπλα και τα παρέδωσε ως δώρο στη μητέρα του Αχιλλέα. Με αφορμή την ενότητα αυτή σχολιάζεται όλη η δομή της αφήγησης και του περιγραφικού μέρους και επισημαίνεται ότι οι στίχοι αυτοί συγκροτούν τον επίλογο της κατασκευής των όπλων του Αχιλλέα, αλλά και την αρχή νέας δράσης. Η Θέτιδα τρέχει από τον Όλυμπο στο γιο της, παραδίδει τα όπλα υλοποιώντας την υπόσχεσή της, αλλά προλέγει το μοιραίο για τον ολιγοήμερο Αχιλλέα. Ως ανακεφαλαίωση παρουσιάζονται τα κύρια θέματα, οι εικόνες, η τέλεια σκηνική παρουσία, η λειτουργία του χώρου στην περιγραφή μέσα από λέξεις και φράσεις του κειμένου, η λειτουργία του επιθέτου και οι παρομοιώσεις, π.χ. «Και αυτή (η Θέτις) εχύθη/ ωσάν γεράκι απ΄ την κορυφήν του χιονισμένου Ολύμπου». Αφού μελετηθούν τα παράλληλα κείμενα και όποιες ερωτήσεις δεν έχουν μελετηθεί- άλλωστε μέσα από τις ερωτήσεις μπορεί να γίνει και η ανακεφαλαίωση- διερευνάται και η συνέχεια της δράσης σε πολύ γενικές γραμμές, π.χ. παράδοση των όπλων, απόρρηση μήνιδος κ.ά.

6. Εποπτικό υλικό. Τόσο κατά την επεξεργασία της ενότητας όσο και ως επιστέγασμα αξιοποιείται το εποπτικό υλικό της ενότητας, άλλο υλικό που μπορεί να επιλέξει ο /η διδάσκων/σκουσα και το λογισμικό που συνοδεύει τα έπη ή όποιο άλλο υλικό βρεθεί.

7.      Δραστηριότητες. Επιλέγονται από το βιβλίο του μαθητή ή και του καθηγητή ή επινοούνται άλλες που μπορεί να προκύψουν από τους μαθητές μετά την επεξεργασία του μαθήματος. Η οργάνωση ενός σχεδίου εργασίας είναι μια δραστηριότητα που οδηγεί σε ολιστική προσέγγιση του αρχαίου κόσμου ή και η δραματοποίηση του ποιητικού κειμένου. 

8.      Αξιολόγηση. Η αξιολόγηση του μαθήματος ως παιδαγωγική πράξη γίνεται καθημερινά με τη συμβολή των μαθητών/τριών στο μάθημα, με τις καθημερινές εργασίες τους, με τα τεστ και τα διαγωνίσματα και με την τελική εξέταση. Η αξιολόγηση (βλ. Π.Δ. 319/ 2000) στο πλαίσιο του μαθήματος στοχεύει στην επικοινωνία των μαθητών με τον ομηρικό κόσμο (αρχαιογνωσία), στην κατανόηση της δράσης των ηρώων ενταγμένη στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής, στην κριτική αποτίμηση ερωτημάτων που τίθενται σε σχέση με το ιλιαδικό έπος, στην ανάδειξη στοιχείων που συγκροτούν τον ομηρικό πολιτισμό, στην κριτική αποτίμησή τους σε σχέση με το σύγχρονο πολιτισμό- διερεύνηση συνέχειας ή ασυνέχειας- και στην καλλιέργεια της γλώσσας. Εκείνο που προέχει από παιδαγωγική άποψη είναι η συμμετοχή του μαθητή, η επικοινωνία του με τον κόσμο του κειμένου, ο προβληματισμός του, η έλξη που μπορεί να νιώσει για το μάθημα και η ενδεχόμενη αλλαγή στάσης και η αυτοαξιολόγησή του. Σύμφωνα με το Π.Δ. 319/ 2000 προβλέπονται τέσσερις ερωτήσεις. Η πρώτη (1η) αφορά το γραμματειακό είδος και το συγγραφέα του κειμένου (4 μονάδες), π.χ. Να εντοπιστούν στοιχεία στην ενότητα που δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του έργου ως έπος και να παρουσιαστεί ο ποιητής. Η 2η διερευνά την κατανόηση του κειμένου (περιεχόμενο, 4 μονάδες), π.χ. Να καταγραφούν και να σχολιαστούν τα θέματα της ενότητας και η σχέση τους με όσα προηγήθηκαν και με όσα θα ακολουθήσουν. Η 3η ερώτηση αναφέρεται στη δομή του κειμένου που μπορεί να αναλύεται σε δύο ισοδύναμα ερωτήματα (ενότητες με αφηγηματικά κριτήρια, πλαγιότιτλοι, οπτική της αφήγησης, αφηγητής, πρόσωπα της αφήγησης, χρόνος, εκφραστικοί τρόποι, 6 μονάδες), π.χ. α. Να δοθούν οι εικόνες-σκηνές της ενότητας και οι πλαγιότιτλοί τους, β. Να καταγραφούν τα στοιχεία της περιγραφής (οπτική γωνία περιγραφής, πορεία, εκφραστικοί τρόποι κ.ά.) και η 4η ερώτηση αφορά χαρακτηρισμούς προσώπων, εντοπισμό και σχολιασμό στοιχείων πολιτισμού και μπορεί να αναλύεται σε δύο ισοδύναμα ερωτήματα (6 μονάδες), π.χ. α. Να καταγραφούν τα στοιχεία που αφορούν τον υλικό και πνευματικό πολιτισμό, β. Να χαρακτηριστούν με βάση την ενότητα η Θέτιδα και ο Ήφαιστος.

Γ. ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ/ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ( ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ PROJECT) ΜΕ ΘΕΜΑ: Η ΑΣΠΙΔΑ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΚΟΣΜΟ.

Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και αναλαμβάνουν από ένα υπόθεμα μελέτης. Προσέχουμε η σύνθεση της ομάδας να έχει δυναμική, δηλαδή να συγκροτείται από μαθητές διαφόρων επιπέδων και από τα δύο φύλα. Οι μαθητές/τριες σε συνεργασία με τον/την καθηγητή/τρια καθορίζουν τα υποθέματα μελέτης, τα οποία μπορεί να είναι τα ακόλουθα:

Υποθέματα:

·         Η παρουσίαση του σύμπαντος από τον Όμηρο ως σήμερα και η σχέση των ανθρώπων με τα ουράνια σώματα-αστέρες, αστερισμοί, γαλαξίας μέσα από τη Λαογραφία, Λογοτεχνία, Τέχνες, Φυσική κ.ά.

·         Ο Γάμος, ήθη και έθιμα, σύνδεση με χωρία από την Οδύσσεια, πληροφορίες από τον Ηρόδοτο, από τη Λογοτεχνία, τα Θρησκευτικά, την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, την Αισθητική Αγωγή και τη Βιολογία.

·         Η απονομή της δικαιοσύνης στην ομηρική κοινωνία (επεισόδιο στην αγορά, φόνος, απόδοση δικαιοσύνης, κριτές ), αναλογίες και διαφορές από τη σύγχρονη εποχή.

·         Πολεμική σκηνή της ασπίδας (η ενέδρα, ο ρόλος των θεών, η σκύλευση και ταπείνωση των νεκρών). Τοποθέτηση της σκηνής στο ιστορικό της πλαίσιο συγκριτική μελέτη  με τη σύγχρονη εποχή.

·         Η θέση της γυναίκας και η θεολογία με βάση την περιγραφή της ασπίδας.

·         Θέρος, τρύγος, χορός από την ασπίδα του Αχιλλέα ως σήμερα (ήθη και έθιμα).

·         Ο ρόλος του αοιδού, από την απεικόνησή του στην ασπίδα του Αχιλλέα ως την παρουσία των δημιουργών στα έργα τέχνης.

Κριτήρια επιλογής. Το θέμα αυτό επιλέγεται καθώς: α) είναι το κυρίαρχο στην ενότητα και δίνει την ευκαιρία στους/στις μαθητές/τριες να απολαύσουν την καθημερινότητα της ειρηνικής ζωής λίγο πριν από τις σκληρές μάχες και την καθοριστική μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα, όπου περισσεύσει το αίμα και η αγριότητα του πολέμου, β) δίνει την ευκαιρία στους/στις μαθητές/τριες να απολαύσουν ήθη και έθιμα του ομηρικού κόσμου, να εντοπίσουν στοιχεία του υλικού πολιτισμού και της τεχνολογίας και να τα συγκρίνουν με τη σύγχρονη εποχή.

Σκοπός και στόχοι του σχεδίου εργασίας. Ο ευρύτερος σκοπός είναι να μάθουν οι μαθητές/τριες πώς να μαθαίνουν, να εργάζονται σε μικροέρευνες και να συνεργάζονται. Οι στόχοι μπορούν να είναι οι ακόλουθοι: Οι μαθητές επιδιώκεται:

Να απολαύσουν την τέχνη του Ήφαιστου με την περιγραφή της ασπίδας και να εκτιμήσουν την αξία των έργων τέχνης του παρελθόντος και του παρόντος ως τεκμηρίων μνήμης του παρελθόντος.

Να κατανοήσουν τη δομή της κοινωνίας που απεικονίζεται στην ασπίδα με τις αξίες και απαξίες της.

Να συνειδητοποιήσουν τα αποτελέσματα της ειρηνικής ζωής και του πολέμου, αλλά και τη μικρότητα του ανθρώπου μπροστά στη δύναμη της φύσης.

Να αντιληφθούν τη συμβολή του καθενός στην εργασία ως αξία και χαρούμενη διαδικασία.

Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία του να εργάζονται ατομικά και συλλογικά.

Να αντιληφθούν την αξία των πληροφοριών που εμπεριέχουν τα αρχαία κείμενα από μετάφραση – αρχαιογνωσία- για την καλλιέργεια του ατόμου, αλλά και για τη συγκρότηση της ατομικής και συλλογικής του ταυτότητα ως μέλους μιας κοινωνίας με κοινή πολιτιστική κληρονομιά.

Να γνωρίσουν τις αξίες του ομηρικού κόσμου, να συνειδητοποιήσουν αναλογίες με τη σύγχρονη εποχή και να κατανοήσουν ότι ο πολιτισμός είναι έργο πολλών ανθρώπων ανεξάρτητα από φύλλο, φυλή και εθνικότητα.

Να ασκηθούν κριτικά, να καλλιεργηθούν γλωσσικά και να ευαισθητοποιηθούν πολιτισμικά.

Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα είναι τα ακόλουθα: Λογοτεχνία, Ιστορία, Θρησκευτικά, Λαογραφία, Πληροφορική, Αισθητική Αγωγή κ.ά. Διαθεματικές έννοιες που εμπλέκονται και μπορούν να φωτιστούν σε συγχρονία και διαχρονία από την οπτική άλλων μαθημάτων και επιστημονικών κλάδων και από την καθημερινή εμπειρία είναι: άτομο-σύνολο, αλληλεπίδραση, πολιτισμός, κοινωνία, πόλεμος-ειρήνη, δούλος-ελεύθερος, φιλία, μητρική αγάπη, ζωή-θάνατος.

Μεθοδολογικό πλαίσιο, χρονοδιάγραμμα, σύνθεση εργασίας και παρουσίαση. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος έχουν συγκροτηθεί οι υποομάδες και εργάζονται πάνω στο υλικό τους. Στο πλαίσιο του 10% του μαθήματος οι ομάδες δουλεύουν από μια υποενότητα και την παρουσιάζουν σε δύο δίωρα. Αν η εργασία απαιτήσει χρόνο για να ολοκληρωθεί μπορεί να παρουσιαστεί και στο τέλος της ραψωδίας Τ σε τρία δίωρα, καθώς η θεματολογία της έχει σχέση και με την πανοπλία του Αχιλλέα.

Στο πρώτο δίωρο γίνεται συζήτηση στην τάξη και καθορισμός του θέματος και των υποθεμάτων, χωρισμός των ομάδων, πρώτες ενέργειες, διευκρινίσεις, τελικές κατευθύνσεις, πηγές όπου μπορούν να βρουν υλικό και αξιοποιείται η σχολική βιβλιοθήκη και το διαδίκτυο.

Σε άλλο δίωρο παρουσιάζουν ό,τι υλικό συνέλεξαν, το επιλέγουν και με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού το οργανώνουν ή το επαναπροσδιορίζουν, το εμπλουτίζουν και κάνουν μια πρώτη καταγραφή-σύνθεση και αξιολόγηση.

Στο τελευταίο δίωρο η κάθε ομάδα παρουσιάζει την εργασία της με το εικονιστικό υλικό και την ενδεικτική βιβλιογραφία. Γίνεται συζήτηση στην τάξη και τέλος επιλέγονται από τις ομάδες 3-5 μαθητές που θα του δώσουν την τελική του μορφή για να στείλουν το τελικό κείμενο στη σχολική εφημερίδα ή για να οργανώσουν έκθεση στο σχολείο ή στο δήμο.

Αναμενόμενα αποτελέσματα-συμπεράσματα. Αξιοποίηση βιωμάτων, καλλιέργεια δεξιοτήτων, συνειδητοποίηση της αξίας των ομηρικών επών και μελέτη τους σε σχέση με την εποχή τους, αλλά και με τις πληροφορίες που παρέχουν ως στοιχείων μνήμης και πολιτισμού. Εμπλουτισμός γνώσεων, ικανότητα επιλογής της καίριας πληροφόρησης, ικανότητα σύνθεσης, βελτίωση του προφορικού και γραπτού λόγου, θάρρος στην ανάληψη πρωτοβουλιών, ικανότητα οργάνωσης της ομάδας, αλλαγή στάσης σε σχέση με το μάθημα και πολλούς συμμαθητές τους κ.ά.

Αξιολόγηση. Αξιολογείται η συμμετοχή όλων των μαθητών, η συμμετοχή μαθητών που θεωρούνται «αδύνατοι» ή είναι αλλοδαποί ή παιδιά οικονομικών μεταναστών και οι οποίοι μπορεί να συμβάλλουν σε πολλούς τομείς, π.χ. εικαστική επένδυση, συλλογή και επιλογή πληροφοριών από βιβλιοθήκες ή το διαδίκτυο, συγκρότηση ερωτηματολογίων, συνεντεύξεις κ.ά. Αξιολογείται το συνολικό αποτέλεσμα και τι χάρηκαν από τη συμμετοχή τους οι μαθητές/τριες, αν τους άρεσε που εργάστηκαν ομαδοσυνεργατικά και αν έμαθαν ο ένας από τον άλλον (αλληλοδιδακτική, peer learning). Ο/η καθηγητής/τρια αξιολογεί το αποτέλεσμα της μικροέρευνας, την άσκηση των μαθητών σε ερευνητικές εργασίες, την κοινωνικοποίησή τους, τη σύνδεση με τη ζωή, την καλλιέργεια της γλώσσας, την κριτική τους ικανότητα στην επιλογή των πληροφοριών και τη συγκρότηση του γραπτού τους λόγου στο τελικό κείμενο. Αυτοαξιολογείται και ο ίδιος για τον τρόπο που οργάνωσε την εργασία και τι θα μπορούσε να παραλείψει ή να οργανώσει καλύτερα, μαθαίνει από τους μαθητές του.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

1.        Αdkins Arthur, Merit and Responsibility, A study in Greek Values, Oxford University Press, 1960, 1965,1970.

2.        Αναστασίου Γ., «Οι Συνελεύσεις στο έπος», Έρανος, Πρακτικά Θ΄ Συνεδρίου για την Οδύσσεια, επιμ. Μ. Παϊζη-Αποστολοπούλου Μ., Ιθάκη 2001, τυπογραφείο Φ. Λένη.

3.        Αργυροπούλου Χριστίνα, «Η Διαθεματικότητα στα φιλολογικά μαθήματα», Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, τεύχος 7, ΥΠΕΠΘ, Π.Ι., Αθήνα 2002 και «Διαθεματική διδακτική πρόταση με τη μέθοδο σχεδίων εργασίας/project στη Νεοελληνική Γλώσσα γ΄ γυμνασίου,ενότητα 26 ΄Οικολογία-Οικοτουρισμός’», Γλώσσα, τεύχος 57, Αθήνα 2003 και Οι ανθρωπιστικές αξίες και η προβολή του ήθους μέσα από τα Ομηρικά έπη στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, Αφιέρωμα ΠΕΦ, Σεμινάριο 31, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2003.

4.         Βλάχος Γ., Πολιτικές Κοινωνίες στον Όμηρο, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1981.

5.       Γιατρομανωλάκης Γιώργης, «Ιλιάδος Σ (οπλοποιϊα)», Ποίηση, τεύχος 21, Αθήνα

6.        CIDREE, ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, μτφρ. Ν. Ηλιάδης, Α. Γαλανοπούλου, εκδ. Π.Ι., Αθήνα 1999.

7.        Δουλαβέρας Αριστείδης, Ο Γνωμικός Λόγος στην Ιλιάδα και το Ιδεολογικό του Περιεχόμενο, Αφιέρωμα στον Καθηγητή Μ.Γ. Μερακλή, Πν/μιο Αθηνών και Ιωαννίνων, Αθήνα 2002.

8.        Dodds E.R., Οι Έλληνες και το παράλογο, μτφρ. Γ. Γιατρομανωλάκης, εκδ. Καρδαμίτσα Αθήνα 1996.

9.        Edwards M.W., Όμηρος ο ποιητής της Ιλιάδος, μτφρ. Βάιος Λιαπής-Ν. Μπεζαντάκος, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2001.

10.     Erickson H. Lynn, «Designing Integrated, Interdisciplinary Units», Concept-Based Curriculum and Instruction, publ. Corwin Press, U.K. 1998.

11.     Κακριδής Ι., Ομηρικά Θέματα, εκδ. Εστία, Αθήνα 1998 και Η Διδασκαλία των Ομηρικών Επών, ΟΕΔΒ, 1988.

12.     Κακριδή-Κομνηνού Όλγα, Σχέδιο και Τεχνική της Ιλιάδας, Βιβλιοθήκη του Φιλολόγου, αρ. 6, χωρίς εκδ. οίκο, Αθήνα 1977.

13.     Latacz, G., Ο Όμηρος, ο θεμελιωτής της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας, μτφρ. Ευήνα Σιστάκου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2002.

14.     Lawton D., CairnS, J., Gardner R., Education for citizenship. G.B., Cromwell Press, 2000.

15.       Μαρωνίτης Δ., Έκτορος και Ανδρομάχης Ομιλία, εκδ. Διάττων, Αθήνα 1994.

16.    Mατσαγγούρας Η., «Διεπιστημονικότητα, διαθεματικότητα και ενιαιοποίηση στα νέα Π.Σ.:Τρόποι οργάνωσης της σχολικής γνώσης», ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ,ΥΠΕΠΘ, Π.Ι. τ. 7ο, Αθήνα 2002, Η Σχολική Τάξη, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1998.

17.    Moon B., Murphy P., Curriculum in Context, The Open University, G.B. 1999

18.       Page d., Η Ομηρική Οδύσσεια, μτφρ. Κρ.Πανηγύρης, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1970.

19.       Pigeaud Jackie, H ασπίς του Αχιλλέως, Ιλιάς Σ478-608, μτφρ.Αν. Στέφος, Φιλολογικήτεύχος 29, 1989 και Έπος και Δράμα, , μτφρ. Αν. Στέφος, εκδ. Ι.Μ.Π. 1999.

20.     Πανούσης Ι.,  «Θρήνοι ηρώων στην Ιλιάδα», Φιλολογική, τ.78, Αθήνα 2002.

21.     Πόλκας Λάμπρος, «Σκηνές νυχτερινής έντασης στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια»,Φιλόλογος, τεύχος 108, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2002.

22.     Ρεγκάκος Α., «Αφηγηματικότητα, διακειμενικότητα, αυτοαναφορικότητα. Η νέα ερμηνεία της Οδύσσειας», Φιλόλογος, τεύχος 110, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2002-3.

23.       Στέφος Αν., Συγκριτική εξέταση του ποιήματος του Κ. Κρυστάλλη, Το κέντημα του μαντηλιού με την περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα στην Ιλιάδα στο Αφιέρωμα Κ. Κρυστάλλης, Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσίου Πρέβεζας, 1993, εκδ. Δήμος Πρέβεζας 1994.

24.     Finley M.I., Ο Κόσμος του Οδυσσέα, μτφρ.Σ.Μαρκιανού, εκδ. Σιδέρη, Αθήνα 1954.

25.     Frey Karl, η «Μέθοδος Project», μτφρ. Κλ. Μάλλιου, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1998.

26.     Jaeger W., Paideia:the Ideals of Greek Culture, 2nd ed. OXFORD UNIVERSITY PRESS, 1945.

27.     Vidal-Naquet Pierre, O Κόσμος του Ομήρου, μτφρ. Α.Κεφαλά, εκδ. Εξάντας-Νήματα, Αθήνα 2002.

          ΙΛΙΑΔΑ, ΡΑΨΩΔΙΑ  Σ

          (Περιγραφή στης ασπίδας του Αχιλλέα)

Κι έπλασε πρώτα δυνατήν ασπίδα και μεγάλην,

όλην με τέχνην και τριπλόν λαμπρόν τριγύρω κύκλον·

με πέντε δίπλες έγινεν η ασπίδα και σ’ εκείνην                                                                                     480

λογιών εικόνες έπλαθε με την σοφήν του γνώσιν.

Την γην αυτού, τον ουρανόν, την θάλασσαν μορφώνει,

τον ήλιον τον ακούραστον, γεμάτο το φεγγάρι,

τ’ αστέρια οπού τον ουρανόν ολούθε στεφανώνουν:

την δύναμιν του Ωρίωνος, Υάδες, Πληιάδες,                                                                                            485

την Άρκτον, που και Άμαξαν καλούν, και αυτού γυρίζει

πάντοτε, τον Ωρίωνα ασάλευτα τηρώντας,

η μόνη που τ’ Ωκεανού το λούσμα δεν γνωρίζει.

Δύο κατόπιν έκαμεν ανθρώπων πολιτείες

καλές. Στην μίαν γίνονταν του γάμου χαροκόπι·                                                                                  490

νυφάδες απ’ τα γονικά συνόδευαν στην πόλιν

με τα δαδιά και αλαλαγμός σηκώνετο υμεναίου·

και αγόρια κει στριφογυρνούν εις τον χορόν τεχνίτες,

αυλοί, κιθάρες αντηχούν στην μέσην και οι γυναίκες

ολόρθες εις τα πρόθυρα θεωρούσαν κι εθαυμάζαν.                                                                            495

Κι ήταν λαού συνάθροισις στην αγοράν, που δύο

φιλονικούσαν άνθρωποι για πρόστιμο ενός φόνου.

Ο ένας που όλα επλήρωσεν εκήρυττε στα πλήθη,

ο άλλος οπού τίποτε δεν έλαβε· κι οι δύο

εμπρός ηθέλαν στον κριτήν το πράγμα να τελειώσει.                                                                          500

Του ενός και τ’ άλλου με φωνές τα πλήθη επαίρναν μέρος·

οι κήρυκες τα ησύχαζαν· και μες στον άγιον κύκλον

στα σκαλισμένα μάρμαρα εκάθισαν οι γέροι,

και από τα χέρια λάμβαναν των λιγυρών κηρύκων

τα σκήπτρα κι εσηκώνονταν κι εδίκαζε καθένας.                                                                                505

Βαλμένα ήσαν στην μέση τους δυο τάλαντα χρυσάφι

γι’ αυτόν που δικαιότερα την κρίσιν του προφέρει.

Την άλλην πόλιν έζωναν δύο στρατοί τριγύρω,

που στ’ άρματά τους έλαμπαν· και δύο γνώμες είχαν,

να την χαλάσουν παντελώς ή τα μισά να λάβουν                                                                                 510

απ’ όσα κτήματα η λαμπρή χωρούσε πολιτεία·

εκείνοι δεν επείθοντο και κρύφια για καρτέρι

οπλίζονταν· εφύλαγαν το τείχος οι γυναίκες

με όλα τ’ ανήλικα παιδιά και οι γέροντες μαζί τους.

Κι εκείνοι εβγαίναν· η Αθηνά και ο Άρης αρχηγοί τους                                                                     515

χρυσοί και οι δύο με χρυσά τα ενδύματα, μεγάλοι,

όμορφοι, ωσάν αθάνατοι, με τ’ άρματα και πέρα

ξεχωριζόνταν· κι έβλεπες μικρά τα πλήθη κάτω·

και ότ’ έφθασαν όπου έπρεπε να στήσουν το καρτέρι,

στον ποταμόν που επότιζε καθένας το κοπάδι,                                                                                      520

αυτού καθίσαν σκεπαστοί, με τα λαμπρά τους όπλα.

Και δύο ξέμακρα σκοποί σταθήκαν καρτερώντας

πότε να ιδούν τα πρόβατα να φθάσουν κι οι αγελάδες.

Γρήγορα εκείνα επρόβαλαν και οι δυο βοσκοί κατόπιν·

και τούτοι ανυποψίαστοι με σύριγγες επαίζαν.                                                                                    525

Κι εκείνοι άμα τους ξάνοιξαν, επάνω τους χυθήκαν,

μέρος των μόσχων ξέκοψαν και των λευκών προβάτων

κι έσφαξαν κει και τους βοσκούς· κι οι άλλοι ως εννοήσαν

στα βόδια τόσην ταραχήν, σηκώθηκαν απ’ όπου

καθόνταν στο στρατόπεδο, και αμέσως ανεβήκαν                                                                                530

εις τ’ ανεμόποδ’ άλογα και γρήγορα τους φθάσαν.

Κι εκεί στην ακροποταμιά την μάχην αρχινήσαν,

κι απ’ τα δυο μέρη ερίχνονταν τα χάλκινα κοντάρια.

Η Έρις μέσα εγύριζεν, ο Κυδοιμός και η Μοίρα,

που άλλον εκράτει αλάβωτον, κι αιματωμένον άλλον,                                                                      535

άλλον ποδόσερνε νεκρόν στην ταραχήν της μάχης·

κι ένδυμα εφόρει κόκκινον απ’ των ανδρών το αίμα.

Στρέφονταν κει σαν ζωντανοί θνητοί κι επολεμούσαν,

και απ’ τα δυο μέρη τους νεκρούς στο σιάδι εποδοσέρναν.

Έβαλε αλλού τριόργωτο και μαλακό χωράφι                                                                            540

εκτεταμένον, κάρπιμο και μέσα ζευγολάτες

πολλοί με τα ζευγάρια τους το εσχίζαν άνω κάτω.

Και όταν γυρίζαν κι έφθαναν στου χωραφιού την άκρην,

άνθρωπος τους επρόσφερνε ποτήρι όλο γεμάτο

γλυκό κρασί, κι εγύριζαν στες αυλακιές εκείνοι                                                                                  545

πρόθυμοι του μεγάλου αγρού να φθάσουν εις την άκρην.

Μαυρίζει όπισθεν η γη και δείχνει αλετρισμένη

μ’ όλον οπού ’ναι ολόχρυση, της τέχνης μέγα θάμα.

Φραγμένο κτήμα θέτει αλλού που ’χε υψηλά τα στάχια,

και μέσα εργάτες θέριζαν με κοφτερά δρεπάνια.                                                                                  550

Και άλλες χεριές επανωτές στες αυλακιές επέφταν,

και άλλες με καλαμόσχοινα τες δέναν επιστάτες

τρεις διορισμένοι, ενώ παιδιά κατόπι τους σηκώναν

χερόβολα στες αγκαλιές και αδιάκοπα τα εδέναν·

και ο κύριος στην αυλακιά με σκήπτρον εις το χέρι                                                                             555

σιωπηλός εστέκονταν κι εχαίρετο η ψυχή του.

Παρέκει κάτω από ’να δρυ σφακτό μεγάλο βόδι

για το τραπέζι ετοίμαζαν· κι ωστόσον οι γυναίκες

πλήθος αλεύρια μούσκευαν φαγί για τους εργάτες.

Αμπέλι μέγα έβαλεν αλλού καρπόν γεμάτο,                                                                               560

καλό, χρυσό κι εμαύριζαν ολούθε τα σταφύλια·

τα κλήματ’ ήσαν σ’ αργυρά σταλίκια στυλωμένα.

Και λάκκον από χάλυβα και κασσιτέρου φράκτην

έσυρε γύρω· και άνοιξε στην άκρην μονοπάτι,

για να περνούν, όταν τρυγάν το αμπέλι, οι καρποφόροι.                                                                   565

Και αγόρια, κόρες λυγερές, αμέριμνα στην γνώμην

εφέρναν τον γλυκύν καρπόν μέσα εις τα καλάθια.

Γλυκιάν κιθάραν έπαιζε στην μέσην τους αγόρι

και με την λυγερή λαλιά τον λίνον τραγουδούσε

μελωδικά, και όλοι μαζί τριγύρω του εσκιρτούσαν 570

και τες φωνές τους έσμιγαν με το γλυκό τραγούδι.

Αγέλην έκαμεν αλλού ταύρων ορθοκεράτων,

και οι ταύροι επλάσθηκαν χρυσού και κασσιτέρου ακόμη·

και απ’ την αυλήν μουγκρίζοντας προς την βοσκήν κινούσαν

εις το ποτάμι, οπού βροντά στα τρυφερά καλάμια.                                                                              575

Χρυσοί βαδίζαν τέσσεροι μ’ εκείνους βοδηλάτες,

κι εννέα σκύλοι φύλακες γοργόποδες τριγύρω.

Και από τους πρώτους της κοπής δυο τρομερά λιοντάρια

βαρβάτον ταύρον άρπαξαν που εμούγκρα ενώ τον σέρναν.

Και οι σκύλοι επάνω εχούμησαν και ομού τα παλικάρια.                                                                580

Και αφού του ταύρου έκοψαν το δέρμα τα θηρία

αίμα του ερούφαν κι άντερα· του κάκου οι βοδηλάτες

επάνω τα γοργόποδα σκυλιά παρακινούσαν.

Δεν εκοτούσαν δάγκαμα να δώσουν στα λεοντάρια,

αλύχταν μόνο από σιμά και πάλι αναμερίζαν.                                                                                      585

Κι έναν πλατύν βοσκότοπον λευκόμαλλων προβάτων

έκαμ’ ο ένδοξος χωλός μέσα εις καλό λαγκάδι,

στάνες, καλύβες σκεπαστές, και μανδριά μεγάλα.

Κι έναν χορόν ιστόρησεν ο μέγας ζαβοπόδης,

όμοιον μ’ αυτόν που ο Δαίδαλος είχε φιλοτεχνήσει                                                                              590

της Αριάδνης της λαμπρής εις της Κνωσού τα μέρη.

Αγόρια εκεί, πολύπροικες παρθένες εχορεύαν

κι εγύριζαν χεροπιαστοί· και οι κόρες εφορούσαν

λινά ενδύματα λεπτά, κι είχαν τα παλικάρια

από το λάδι λαμπερούς καλόγνεστους χιτώνες.                                                                                     595

Λαμπρά στεφάνια είχαν αυτές, είχαν χρυσά εκείνοι

μαχαίρια, που απ’ αργυρούς κρεμιόταν τελαμώνες·

και πότ’ ετρέχαν κυκλικά με πόδια μαθημένα,

ωσάν σταμνάς, οπού τροχόν αρμόδιον στην παλάμην

τον τριγυρνά καθήμενος να δοκιμάσει αν τρέχει,                                                                                  600

και πότε αράδα έτρεχαν αντίκρυ στην αράδα.

Και τον ασύγκριτον χορόν τριγύρω εδιασκεδάζαν

πολύς λαός και ανάμεσα ο αοιδός ο θείος

κιθάριζε· και ως άρχιζεν εκείνος το τραγούδι

δυο χορευτές στη μέση τους πηδούσαν κι εγυρίζαν.                                                                             605

Τον ποταμόν Ωκεανόν και δυνατόν και μέγαν

γύρω στον κύκλον έθεσε της στερεής ασπίδος.

Και την τρανήν ως του ’καμεν ασύντριφτην ασπίδα,

θώρακα κάμνει π’ άστραφτεν όσο η φωτιά δεν λάμπει,

κράνος κατόπι στερεόν αρμόδιον στο κεφάλι,                                                                                         610

καλότεχνο με ολόχρυσο στην κορυφήν του λόφον,

και από λεπτόν κασσίτερον μορφώνει τες κνημίδες.

Και όλα τα όπλα ως έκαμε τα σήκωσε ο τεχνίτης

και του Αχιλλέως τα ’βαλεν εμπρός εις την μητέρα.

Και αυτή με τ’ όπλα π’ άστραφταν, του Ηφαίστου δώρο, εχύθη                                                      615

ωσάν γεράκι απ’ την κορφήν του χιονισμένου Ολύμπου.