"ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΣΑΡΙΚΙ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΑΡΑ ΤΙΑΡΑ ΠΑΠΙΚΗ" ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΟ ΑΚΡΑΙΟ ΣΥΝΘΗΜΑ!

29 Μαΐου 1453

Το σύνθημα των «ανθενωτικών» στην πολιορκούμενη Κωνσταντινούπολη του τελευταίου Παλαιολόγου: «καλύτερα σαρίκι τούρκικο , παρά τιάρα παπική» απηχεί με γλαφυρό και παραστατικό τρόπο, με την επιγραμματική και εύστοχη διατύπωση του θυμόσοφου λαού, μια πραγματικότητα που η αρχαίοι την απέδιδαν λίγο διαφορετικά με τη ρήση: «τὸ μὴ χεῖρον βέλτιστον».

Αν πιστέψουμε, μάλιστα, τον ιστοριογράφο των τελευταίων χρόνων της αυτοκρατορίας, τον Δούκα (1400-1462), ο «μέγας Δούκας» Λουκάς Νοταράς, έφτασε να πει το (διαβόητο πια): «Καλύτερα να δω καταμεσίς στην Πόλη να βασιλεύει τούρκικο σαρίκι παρά τιάρα λατινική» («Κρειττότερόν εστιν ιδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν».Τραγική ειρωνεία: Όταν μπήκε το τούρκικο σαρίκι στη «βασιλεύουσα», ο πορθητής Μωάμεθ διέταξε κι εκτελέσανε τον «φιλότουρκο» Νοταρά και τους δυο γιους του...Πως φτάσαμε όμως σ’ αυτή την ακραία φιλοτουρκική στάση;
Η Δύση φρόντισε όλο το προηγούμενο διάστημα να αποκαλύψει το απαίσιο ιμπεριαλιστικό πρόσωπό της με την άλωση και τη λεηλασία της Πόλης το 1204. 

 Ο οικονομικός ιμπεριαλισμός της εποχής, με πρωτεργάτες τους Βενετσιάνους και Γενοβέζους εμπόρους (τις «πολυεθνικές» της εποχής), που οι ίδιοι οι βυζαντινοί αυτοκράτορες τους είχαν παραχωρήσει πλήθος προνόμια βρισκόταν σε έξαρση. Η διαφθορά των ηθών και της διοίκησης, η αναποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού, η απληστία και η αρπακτικότητα των υπαλλήλων του είχε φτάσει στο μη περαιτέρω. Διόλου περίεργο, λοιπόν, που οι βυζαντινοί πληθυσμοί είχαν βυθισθεί σε απόγνωση και είτε παραδίνονταν σε αδιαφορία για τα κοινά, είτε ξεσηκώνονταν κατά του ανίκανου και άδικου κράτους. Κορυφαία εκδήλωση αυτών των «ανταρσιών», το κίνημα των «ζηλωτών» της Θεσσαλονίκης (1342-49), των πληβείων που στράφηκαν βίαια κι αιματηρά κατά των «δυνατών» κι εγκαταστήσανε δική τους λαϊκή κυβέρνηση, γι' αυτό και χαρακτηρίσθηκαν ­ αργότερα ­ «κομμούνα της Θεσσαλονίκης.» 

Παρόμοια «κομμουνιστική» ήταν και η εξέγερση των αγροτών της Μικρασίας (1416-18), που διακήρυξαν μάλισταν την ισότητα Χριστιανισμού και Ισλαμισμού...Οι Βυζαντινοί τις κρίσιμες εκείνες ώρες ερίζανε για το ζήτημα της ένωσης της Ορθόδοξης με την Καθολική Εκκλησία. Είχαν ανάγκη φυσικά, τη στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη της Δύσης για ν' αποκρούσουν τον Οθωμανό επιδρομέα. Ο Οθωμανός επιδρομέας όμως δεν αποκρούστηκε παρά τις απέλπιδες προσπάθειες του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

Ο Μωάμεθ ο Β΄ο πορθητής μπήκε στην Κωνσταντινούπολη θριαμβευτής και φρόντισε να εκμεταλλευτεί το μένος των Βυζαντινών προς τη Δύση για «ίδιον» όφελος. 

Με μια έξυπνη κίνησή του βελτίωσε τις σχέσεις του με το Πατριαρχείο. Πρώτη ενέργεια του Μωάμεθ Β’ ήταν να καλύψει την κενή θέση του πατριαρχικού θρόνου, στον οποίο εκλέχτηκε πατριάρχης ο μοναχός Γεώργιος Γεννάδιος (Σχολάριος), στις 6 Ιανουαρίου 1454.

Η ενθρόνισή του έγινε τον Ιανουάριο του 1454 και ο Μωάμεθ του δώρισε έναν καινούριο σταυρό, τον περιέβαλε με τα εμβλήματα και του είπε: «Έσο Πατριάρχης με καλή τύχη και να είσαι βέβαιος για τη φιλία μας, και για όλα τα προνόμια πού είχαν οι Πατριάρχες πριν από σένα». Ο Γεννάδιος Σχολάριος ανέλαβε να σηκώσει έναν μεγάλο σταυρό κατά τα επόμενα χρόνια. Ο Μωάμεθ επέβαλε στο Οθωμανικό κράτος το σύστημα των μιλιέτ, σύμφωνα με το οποίο κάθε έθνος θα ασκούσε μια διοίκηση, όπως το επιβάλλει η θρησκεία του. Έτσι, ο Πατριάρχης θεωρήθηκε Εθνάρχης, αρχηγός του ρωμαίικου μιλιέτ. Τα Πατριαρχικά δικαστήρια είχαν δικαιοδοσία σε όλες τις υποθέσεις που αφορούσαν τούς Ρωμιούς, δηλαδή τούς γάμους, τα διαζύγια, τις επιτροπείες των ανηλίκων, τις διαθήκες και τους διαδόχους, εκδίκαζαν εμπορικές υποθέσεις, αν οι διάδικοι ήταν Ορθόδοξοι. Δηλαδή, «τά πατριαρχικά δικαστήρια απένεμαν δικαιοσύνη σύμφωνα με τον κανονικό νόμο των Βυζαντινών και με το αστικό και εθιμικό βυζαντινό δίκαιο». Ο Charles Frazee γράφει ότι η οργάνωση των θρησκευτικών κοινοτήτων και των Χριστιανών μέσα στην κοινωνική και πολιτική διάρθρωση του Οθωμανισμού έγινε βάσει τού ισλαμικού δικαίου και της ισλαμικής παράδοσης, οπότε «οι Χριστιανοί θα αποτελούσαν ένα μιλιέτ, ένα "έθνος" υπό τη θρησκευτική και πολιτική διοίκηση των εκκλησιαστικών τους ηγετών». Με αυτόν τον τρόπο ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δεν ήταν μόνον θρησκευτικός ηγέτης όλων των Ορθοδόξων, αλλά και «η κεφαλή τού έθνους», δηλαδή ένας μιλιέτ-μπασί, ο οποίος ήταν υπεύθυνος ενώπιον του Σουλτάνου. Ακόμη, πρέπει να σημειωθεί ότι οι κληρικοί και λαϊκοί πού ασκούσαν τα εκκλησιαστικά αξιώματα προέρχονταν από την ελληνική κοινότητα της πρωτεύουσας που είχε συγκεντρωθεί στο Φανάρι, απ’ όπου ονομάσθηκαν και Φαναριώτες. Η δύναμη των Φαναριωτών που άρχισε το 16ο αιώνα, αναπτύχθηκε ακόμη περισσότερο στη συνέχεια και απέκτησαν παντοδυναμία το 18ο αιώνα. Αυτό είχε σχέση και με την «αυξανόμενη ελληνοποίηση τής Ορθόδοξης Εκκλησίας στα Βαλκάνια», όπως το βλέπουμε κυρίως στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Ο Gerhard Podskalsky (Γκέρχαντ Ποντσκάλσκυ) στό έργο του με τίτλο «Η ελληνική θεολογία επί Τουρκοκρατίας», γράφει ότι ο Σουλτάνος Μεχμέτ Β' (Μωάμεθ ο Πορθητής) καθιέρωσε νέο νομικό καθεστώς, το οποίο ουσιαστικά δεν άλλαξαν οι μετέπειτα Σουλτάνοι μέχρι το 19ο αιώνα, σύμφωνα με το οποίο αντιμετώπισε την Εκκλησία ως διάδοχο των βυζαντινών αυτοκρατόρων και της αναγνώρισε «την νομική θέση θρησκευτικής κοινότητας». Βεβαίως, «πολλά μέτρα του κράτους δεν επέτρεπαν στους Έλληνες να λησμονήσουν τη θέση τους ως λαού υποτελούς». Σημαντικές πληροφορίες για το πως ζούσαν οι Ρωμιοί κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας υπό την πνευματική καθοδήγηση και διοίκηση τού Οικουμενικού Πατριαρχείου και γενικά της Εκκλησίας, μας δίνει ο Καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός στο βιβλίο του με τίτλο Τουρκοκρατία και υπότιτλο «Οι Έλληνες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.» Στο βιβλίο αυτό βλέπουμε αναλυτικά τη μεγάλη αξία τού Εκκλησιαστικού Σώματος, των Ενοριών και των Ιερών Μονών στη ζωή των υποδούλων Ρωμιών, την πολιτική δράση των Φαναριωτών, την ανάπτυξη της παιδείας με πρωτοβουλία της Εκκλησίας, το πρόβλημα του εξισλαμισμού και την αντίδραση της Εκκλησίας σε αυτό και γενικά το πως η Ρωμανία επιβίωσε με τη συμπαράσταση και την πνευματική βοήθεια που πρόσφερε η Εκκλησία. Μέσα στα πλαίσια αυτά της εθναρχίας λειτουργούσαν οι Ρωμιοί και κέντρο της ρωμαίικης κοινότητας ήταν η Εκκλησία με τον Επίσκοπό της.

ΠΗΓΕΣ:http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=95864

            http://www.odyssey.com.cy/main/default.aspx?tabID=140&itemID=4072&mid=2868

http://www.parembasis.gr/2011/11_02_16.htm