ΤΟ ΜΟΡΙΟ "ΑΝ" ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Ακολουθεί θεωρία και ασκήσεις για τη χρήση του μορίου «αν» στα αρχαία ελληνικά.

Τα είδη του μορίου «ἂν»

1. Υποθετικό

α) Είναι πάντα η πρώτη λέξη υποθετικής ή εναντιωματικής πρότασης.

β) Συντάσσεται με υποτακτική.

γ) Δέχεται άρνηση μή.

δ) Μεταφράζεται με το αν, εάν.

Ἂν ἐγγύς ἒλθῃ θάνατος, οὐδείς βούλεται θνῄσκειν (= Αν κοντά έρθει ο θάνατος, κανείς δε θέλει να πεθάνει).

2. Αοριστολογικό

α) Είναι πάντα η δεύτερη λέξη της πρότασης στην οποία ανήκει. Η πρώτη λέξη είναι: -αναφορική αντωνυμία -αναφορικό επίρρημα -χρονικός ή τελικός σύνδεσμος β) Συντάσσεται με υποτακτική. γ) Δέχεται άρνηση μή.

  δ) Δεν μεταφράζεται ή αποδίδεται με: «τυχόν», «ίσως»

Ἕως ἂν ζῶμεν, δικαίως πράξωμεν (= Έως ότου τυχόν ζούμε, θα ενεργούμε σύμφωνα με το δίκαιο).

3. Δυνητικό

α) Βρίσκεται συνήθως κοντά ή δίπλα στο ρήμα με το οποίο συντάσσεται. β) Συντάσσεται με: 1. Ευκτική κάθε χρόνου πλην μέλλοντα (= Δυνητική ευκτική) και δηλώνει το δυνατό στο παρόν και μέλλον. 2. Οριστική παρατατικού, αορίστου, υπερσυντέλικου (= Δυνητική οριστική) και δηλώνει το δυνατό στο παρελθόν ή το μη πραγματικό. 3. Απαρέμφατο ή μετοχή (μόνο στον πλάγιο λόγο) αντί οριστικής ή ευκτικής (δυνητικής). γ) Δέχεται άρνηση οὐκ. δ) Μεταφράζεται: Το 1ο με θα + παρατατικό ή θα μπορούσα να + το ρήμα.

  Το 2ο με  θα + παρατατικό ή υπερσυντέλικο.

1. Οὐκ ἂν λάβοις παρά τοῦ μή ἒχοντος (= Δε θα μπορούσες να πάρεις από αυτόν που δεν έχει). 2.  Φῶς εἰ μή εἲχομεν, ὃμοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν ἦμεν (= Αν δεν είχαμε φως, θα ήμασταν όμοιοι με τους τυφλούς).

  3. Ευθύς λόγος: Τοῦτο οὐκ ἂν εἲη ἀληθές (= Αυτό δε θα μπορούσε να είναι    αληθινό).       Πλάγιος λόγος: Οἱ Ἀθηναῖοι ἐνόμισαν  οὐκ ἂν ἀληθές εἶναι τοῦτο    (= Οι Αθηναίοι νόμισαν ότι   αυτό δεν θα ήταν αληθινό).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

Στις παρακάτω προτάσεις να αναγνωρίσετε το είδος του μορίου ἂν  (υποθετικό, αοριστολογικό, δυνητικό) και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Γύμναζε σεαυτόν πόνοις ἑκουσίοις, ὃπως ἂν δύνῃ καί τούς ἀκουσίους ὑπομένειν.

      

Ἄν παρά Σπαρτιάτῃ εὑρεθῇ χρυσός ἤ ἂργυρος, θανάτῳ ζημιοῦται.

     

Ἥλιος εἰ μή ἦν, ἐν νυκτί ἂν διήγομεν.

      

Εἰ τίς με ἒροιτο, οὐκ ἂν εἲποιμι.

Ἄν ζητῇς καλῶς, εὑρήσεις.

 Ἐνταῦθα μένοιεν ἂν ὅσοι ἂν ὑμῶν βούλωνται.

Εἰ ἦσαν ἂνδρες ἀγαθοί, οὐκ ἂν ποτέ ταῦτα ἒπασχον.

Ναῦς ταχείας ἒχετε, ὥστε ἐπιπέσοιτε ἂν ἐξαίφνης.

    

Πάντες ὅπλα κατασκεύαζον, ὥστε ἒλεγον ἂν τίς την πόλιν πολέμου ἐργαστήριον εἶναι.

 Ἄν οἱ ἂνθρωποι τήν δίκην καταλύσωσιν, ἀσφάλειαν οὐκ ἓξουσι.

 Τάς ἀρετάς ἐπιτηδεύομεν, ὅπως ἂν ὡς μετά πλείστων ἀγαθῶν τόν βίον  διάγωμεν.

 Ὁ ἀγαθός ἀνήρ γένοιτο ἂν ποτε καί κακός.

     

 Εἰ ὀρθῶς ἡμεῖς ἐσκοποῦμεν, οὐκ ἂν οὕτως ἐπλανώμεθα.

 Μηδενί δίκην δικάσῃς, πρίν ἂν ἀμφοῖν μῦθον ἀκούσῃς.

  Οἱ γεωργοί χρῶνται τοῖς καρποῖς, ὅπως ἂν βούλωνται.

  Τά δίκαια πάντες, ἂν καί μή βούλωνται, αἰσχύνονται μή πράττειν.

  Δυστυχέστατος τῶν ἀνθρώπων ἂν εἲην, εἰ τῆς πατρίδος ἀποστερηθείην.

  Εἰ τοῦτο ἐποιοῦμεν, ἅπαντες  ἂν ἐφεύγομεν.

  Εἲη ἂν τις ἀνάλγητος, εἰ μηδέν φοβοῖτο.

  Ὁ θάνατος πάντων, ὡς ἂν ὁ θεός βουληθῇ, ἒρχεται.

  Τοῦτον ὁ Διογένης ἐπαινεῖ, ὅς ἂν ἑκών μηδέν κακόν ποιῇ.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ:

Γύμναζε τον εαυτό σου με εκούσιους πόνους, για να μπορείς να υπομείνεις τους ακούσιους.

Αν σε Σπαρτιάτη βρεθεί χρυσάφι ή ασήμι, τιμωρείται αυτός με θάνατο.

Αν δεν υπήρχε ο ήλιος, θα ζούσαμε στο σκοτάδι.

Αν κάποιος με ρωτούσε, δε θα του απαντούσα.

Αν ψάχνεις σωστά, θα βρεις.

Εδώ θα μπορούσαν να μείνουν όσοι τυχόν από σας θέλουν.

Αν ήταν άντρες γενναίοι, δεν θα πάθαιναν ποτέ αυτά.

Έχετε τόσο γρήγορα πλοία,  ώστε θα μπορούσατε να επιτεθείτε ξαφνικά.

Όλοι κατασκεύαζαν όπλα, ώστε θα έλεγε κάποιος ότι η πόλη είναι εργαστήριο πολέμου.

Αν οι άνθρωποι καταργήσουν τη δικαιοσύνη, ασφάλεια δεν θα έχουν.

Καλλιεργούμε τις αρετές μας, για να μπορούμε να ζούμε με όσο το δυνατόν περισσότερα αγαθά.

Ο καλός άντρας θα μπορούσε κάποτε να γίνει και κακός.

Αν εμείς σκεφτόμασταν σωστά, δε θα πέφταμε σε τέτοια πλάνη.

Για κανέναν μην εκδώσεις απόφαση, προτού ακούσεις την απολογία και των δύο μερών.

Οι γεωργοί χρησιμοποιούν τους καρπούς όπως θέλουν.

Όλοι, αν και δε θέλουν, ντρέπονται να μην εφαρμόζουν το δίκαιο.

Θα ήμουν ο πιο δυστυχισμένος από τους ανθρώπους, αν τυχόν στερούμουν την πατρίδα μου.

Αν κάναμε αυτό, όλοι θα είχαμε εξοριστεί.

Θα ήταν κανείς αναίσθητος, αν δε φοβόταν καθόλου.

Ο θάνατος όλων έρχεται όπως τυχόν (ή όταν ίσως) το θελήσει ο θεός.

Ο Διογένης επαινεί αυτόν που εκούσια δεν κάνει κανένα κακό.