Παρασκευή 3 Ιουλίου 2015

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΚΟΥΠΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ. (ΑΠΟ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑΕΙ Η ΣΚΟΥΦΙΑ ΜΑΣ)



    Η παρακάτω προσπάθεια δεν αποτελεί επιστημονική εργασία αλλά μια πρώτη απόπειρα για να μάθουμε «από πού κρατάει (ετυμολογικά) η σκούφια μας». Αν ξέχασα κάποιον, ζητώ προκαταβολικά συγνώμη, δεν έγινε σκόπιμα αλλά δεν είχα πρόχειρο κάποιον κατάλογο με όλα τα επίθετα του χωριού. Γράψτε μου ένα mail, ή κάντε μου ένα τηλεφώνημα για διορθώσεις και υποδείξεις. Όσοι έχουν ψάξει πιο επισταμένα τη ρίζα και την ετυμολογία του επιθέτου τους, ζητώ επιτακτικά να με διορθώσουν. Ελπίζω να μην έχω κάνει πολλές ετυμολογικές «πατάτες». Λίγες επιτρέπονται. Ουδείς αλάνθαστος. 

                     Με Σκουπιώτικους χαιρετισμούςΠέτρος Μυλωνάς




ΕΠΩΝΥΜΑ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΣΚΟΥΠΑΣ ΑΡΤΑΣ (Αλφαβητικά και με ετυμολογική προέλευση)

Αθανασούλας: Μητρωνυμικό ή πατρωνυμικό. Ο γιος της Θανασούλας ή του Θανασούλα. Πάντως από το όνομα Αθανάσιος προέρχεται-διόλου περίεργο-αφού ο Αη-Θανάσης ήταν η ενορία του.

Ανθίτσας: Μητρωνυμικό. Ο γιος της Ανθής ή Ανθίτσας 
        
Γάλλιος: Πιθανόν να είναι υποκοριστικό-χαϊδευτικό του ονόματος Γιώργος>Γιωργαλής>Γάλλιος

Γκιζέρης: Από το γκιζεράω ή γκιζερίζω (τριγυρνάω). Γκιζερίζω < τουρκική gezi (= περίπατος, βόλτα)

Γούσιας: Είναι υποκοριστικό-χαϊδευτικό του ονόματος Γεώργιος>Γεωργούσιας>Γούσιας.

Γραμματικός: Επώνυμο επαγγελματικό, ο γραμματέας. Απαντάται τουλάχιστον από τον 14ο αιώνα, καθώς μεταξύ άλλων αναφέρονται ο Γεώργιος Γραμματικός-Βέρροια-1338, Γραμματικόπουλος-Κρήτη-1452, Μιχαήλ Γραμματικός-Ροδολίβος (Σέρρες)-1316, κ.α.

Ζανίκας και Ζιανίκας: Πιθανόν να προέρχεται από τη γενική του αρχαίου  κύριου ονόματος Ζεύς (Ζανός) (ο Ζεύς, του Διός και Ζηνός. Οι Δωριείς στη γενική λέγανε αντί για Ζηνός, Ζανός)  με ανάπτυξη ενός ι μετά το αρχικό ζ και προσθήκη του παραγωγικού  επιθήματος –ίκας ή από το  τούρκικο zan  που σημαίνει υποψία, υπόθεση ή από το τούρκικο zani  με το οποίο δηλώνεται ο μοιχός (αυτός που διαπράττει μοιχεία), με τον ίδιο τρόπο παραγωγής.

Ζιώρης:  Ή από το αρχαίο  ζωρόν, «ζωτικόν» με ανάπτυξη ενός ι μετά το αρχικό ζ ή από το  σλαβικό zora «αυγή» ή από το τουρκικό zor «ζόρι» με ανάπτυξη ενός ι μετά το αρχικό ζ και με έκταση του βραχύχρονου φων. (ο) σε μακρόχρονο (ω): Ζιόρ-/ Ζιώρ- + παραγ. επίθημα –ης. 

Καλλέργης (Κρητικό): Από το επίθετο καλός + το ουσιαστικό έργον. Αυτός που προσφέρει, ασκεί καλό έργο.

Καραβασίλης: Από το τούρκικο πρόθημα: Καρα- (kara =μαύρος) και το όνομα Βασίλης.

Καραγεώργος: Από το τούρκικο πρόθημα: Καρα- (kara =μαύρος) και το όνομα Γεώργιος.

Κασσάρας: Από το κασσάρι: δρεπανοειδές εργαλείο για την κοπή θάμνων, βάτων κ.λπ.

Κάσσιος: Υποκοριστικό-χαϊδευτικό του ονόματος Κασσιανός>Κάσσιος. Λιγότερο πιθανή η εκδοχή να προέρχεται από το ρήμα καθίζω>κάτσω>κάτσιος>Κάσσιος.
Υπάρχει τέλος η πιθανότητα να προέρχεται απευθείας από το Λατινικό όνομα Κάσσιος. (Βρούτος και Κάσσιος)

Κατσιανάς: Πιθανόν να δηλώνει προέλευση-καταγωγή. Αυτός που είναι Κατσάνος ή Κατσιάνος, με καταγωγή δηλαδή από τα Κατσανοχώρια.

Κωσταγιάννης: Πατρωνυμικό: Από το μικρό όνομα του πατέρα: Ο Κώστας του Γιάννη λεγόταν Κωσταγιάννης.

Λάμπρης: Πατρωνυμικό: Από το μικρό όνομα του πατέρα π.χ. ο Αλέκος του Λάμπρου ή Λάμπρη  λεγόταν Αλέκος Λάμπρης.

Λάμπρος: Πατρωνυμικό: Από το μικρό όνομα του πατέρα π.χ. ο Νικόλας του Λάμπρου λεγόταν Νικόλας Λάμπρος.

Λεβενιώτης: Αυτός που κατάγεται από το Λεβένι. (παλιότερο τοπωνύμιο που δεν απαντά πλέον και δεν είναι δυνατόν να εντοπιστεί επακριβώς ο γεωγραφικός προσδιορισμός του)

Λιαπάτης: Προέρχεται από την  αρβανίτικη λέξη Λιάπης>Λιαπάτης (Οι Λιάπηδες ήταν μία από τις πιο γνωστές Αρβανίτικες φάρες που κατοικούσαν στη νότια Αλβανία αλλά διασκορπίστηκαν και στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου).

Λύτρας: Επώνυμο επαγγελματικό που προέρχεται από τη βυζαντινή λέξη «λίτρα» με αλλαγή του «ι» σε «υ»,«Λύτρα», «Λογαρική λίτρα» (ζυγαριά για να λογαριάζουν-υπολογίζουν την αξία) ή απλώς Λίτρα=ζυγαριά. (Λύτρας:αυτός που ζυγίζει, παντοπώλης, κρεοπώλης, έμπορος κ.λ.π.) ή κατ’ άλλους από το αρχαίο ελληνικό: λύτρα < λύω (λύτρα είναι το αντίτιμο που καταβάλλω για να λύσω-απελευθερώσω κάποιον)

Μόσχος: Από τη λέξη μόσχος (αρωματικό υγρό, είδος αρωματικής ουσίας. "Ο μόσχος κι ο βασιλικός.." γνωστό δημοτικό τραγούδι). Υπάρχει και κύριο όνομα Μόσχος και Μοσχούλα, οπότε ενδέχεται να είναι πατρωνυμικό ή μητρωνυμικό (από το όνομα δηλαδή του πατέρα ή της μητέρας) 

Μπαλατσώνης: Πιθανόν να προέχεται από από τη μπάλα=μέτωπο (π.χ. βάρεσα στη μπάλα) >Μπαλατσός>Μπαλατσώνης

Μπαρτζώκας: Από το βλάχικο μπαρτζού. Βλάχ. bardzu «σταχτόχρωμος» + βλάχ. υποκορ.–oca (bardzu+oca= Μπαρτζώκας)

Μπούκας: Από τη λέξη μπούκα: (μεσαιωνική λέξη) το στόμιο, η πόρτα, η οπή και το άνοιγμα, το άκρο της κάννης, η μπούκα του τουφεκιού, του κανονιού, του λιμανιού.(Ακόμα και σήμερα λέμε η μπουκαπόρτα του καραβιού ή μπουκάρανε μέσα..) Ίσως υποδηλώνεται και κάποια καταγωγή-προέλευση από τη Μπούκα Αμφιλοχίας, που κι αυτή όμως με τη σειρά της, πόρτα-λιμάνι-είσοδος σημαίνει, στον Αμβρακικό.

Μυλωνάς: Επώνυμο επαγγελματικό. Ο μυλωνάς που αλέθει, (από πρόγονο που είχε νερόμυλο στα Μυλωνέικα στον Κάρδαμπο.  μύλος < αρχ. μύλη

Νάκας: Πιο πιθανόν να προέρχεται από το  Γιάννης>Γιαννάκος>Νάκος ή Νάκας. Ενδέχεται όμως να προέρχεται από το αρχαίο «νάκη» μεταγενέστερο «νάκα» (θηλυκό):φορητή κούνια μωρού κρεμαστή στην πλάτη, που εξυπηρετούσε τις εύκολες μετακινήσεις των μωρών στις εργασίες των γονέων

Νάκος: Πιο πιθανόν να προέρχεται από το  Γιάννης>Γιαννάκος>Νάκος

Νάστος: Υποκοριστικό-χαϊδευτικό από το Αναστάσιος, Αναστάσης, Ανάστος, Νάστος ή κατ’ άλλους υποκοριστικό του Αθανασίου: Αθανάσιος>Νάστος

Πάνος: Πατρωνυμικό: Από το μικρό όνομα του πατέρα: Ο Κώστας του Πάνου λεγόταν Κώστας Πάνος.

Παπαϊωάννου: Πατρωνυμικό και επαγγελματικό. Ο γιος του Παπα-Γιάννη (παπα-Ιωάννη) λεγόταν Παπαϊωάννου.

Παππάς: Επώνυμο επαγγελματικό. Αυτός που ασκούσε-τελούσε το λειτούργημα του ιερέως.

Πεταλάς: Από το πέταλο που πεταλώνανε τα ζώα ( πεταλάς και πεταλωτής) ή αυτός που ζούσε στο πέταλο (στροφή του δρόμου).

Πολίτης:  Από τη λέξη πολίτης που προέρχεται από τη λέξη "πόλις". (πολίτη αποκαλούσαν στην αρχαία Ελλάδα τον μόνιμο κάτοικο της πόλεως-κράτους που είχε πλήρη πολιτικά δικαιώματα). Πιθανόν επίσης να δηλώνει προέλευση, αυτός που κατάγεται από τα Πολίτσιανα ή την Πολιτσά ή την Πόλη, ο Κωσταντινουπολίτης, (Πολίτικη κουζίνα κ.λ.π).

Ράπτης: Επώνυμο επαγγελματικό. Ράπτης < αρχ. ράπτω. Η Σκούπα έχει παράδοση στο συγκεκριμένο επάγγελμα και έβγαλε πολλούς και καλούς ραφτάδες. 

Σιώζιος: Ίσως είναι υποκοριστικό-χαϊδευτικό του Θεόδωρος>Σιόζωρος>Σιώζιος

Σπανός: (Παρατσούκλι): αυτός που έχει αραιή ή καθόλου τριχοφυΐα στο πρόσωπο. 

Σταμπάμπας:  είναι Κουλουριώτικο επώνυμο (από Σαλαμίνα). Υπάρχει μια πιθανότητα να έχει σχέση με την Ιταλική λέξη στάμπα>σταμπάρω και το επίθημα -μπας, που το συναντάμε και σε πολλά άλλα επίθετα: Κολέμπας, Κουραμπάς κ.λπ. 

Τζαρής: Πιθανόν να δηλώνει προέλευση. Αυτός που κατάγεται από τη Τζάρα (περιοχή του Σουλίου αρχικά, αργότερα παρατηρείται το τοπωνύμιο κι αλλού στη Ήπειρο) >Τζαρής.

Τριάντος: Πιθανόν να πρόκειται για υποκοριστικό- χαϊδευτικό του ονόματος Τριαντάφυλλος>Τριάντος ή γενικότερα από τον αριθμό τριάντα.

Τσάπαλης και Τσιάπαλης: Πιθανόν να προέρχεται από τη λέξη τσάπα>τσαπίζω. Τσάπαλης: αυτός που τσαπίζει, σκαλίζει.

Τσαχαλάς: Από τη λέξη τσάχαλο=σκουπιδάκι, μικρό μόριο σκόνης, τρίμμα και ό,τι ξένο σώμα αιωρείται στο νερό, στο γάλα κλπ. ή κατ’ άλλους από το ψίχαλο (αρχαιοελληνικά=ψυχίον) =>ψάχαλο =>τσάχαλο.

Φλούδας: Από τη φλούδα < αρχαία ελληνική λέξη φλοιός.

Φούκας: Ίσως από το βυζαντινό αυτοκρατορικό επώνυμο Φωκάς>Φουκάς>Φούκας, με αναβιβασμό του τόνου.

Χουλιάρας: Από τη χουλιάρα, μεγεθυντικό της λέξης «χουλιάρι», δηλαδή κουτάλι.

Χριστογιάννης: Πατρωνυμικό. Από το μικρό όνομα του πατέρα: Ο Χρήστος του Γιάννη λεγόταν Χριστογιάννης


Για εικόνες και video από ΣΚΟΥΠΑ ΑΡΤΑΣ πατήστε τον παρακάτω σύνδεσμο:
http://piotermilonas.blogspot.gr/2012/11/blog-post_25.html

Για το πως προήλθε η ονομασία του χωριού ΣΚΟΥΠΑ πατήστε τον παρακάτω σύνδεσμο:
http://piotermilonas.blogspot.gr/2014/01/blog-post_26.html

3 σχόλια:

  1. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Εγώ ο ίδιος στην εισαγωγή καλώ όσους έχουν ψάξει πιο επισταμένα τη ρίζα τους να με διορθώσουν. Να σας βρώ όλους και νας ρωτήσω και να συμφωνήσουμε είναι αδύνατον. Οπότε γράφω εγώ μια εκδοχή κι εσείς μου τα "χώνετε" ελεύθερα. Πάντως αυτό που ισχυρίζεσαι δεν έρχεται σε αντίθεση με αυτό που υπο στηρίζω εγώ. Οι Λιάπηδες διασκορπίστηκαν σε όλη την Ήπειρο ενσωματώθηκαν και δεν αμφισβητείται η απόκτηση ελληνικής συνείδησης και ο πατριωτισμός. Άλλο η μακρινή καταγωγή και άλλο η ελληνική συνείδηση και η ελληνική ψυχή. Μάλλον το τοπωνύμιο Λιάπι ενισχύει αυτό που γράφω παρά το αμφησβητεί.

    ΑπάντησηΔιαγραφή