ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ(ΕΠΙΘΕΤΩΝ, ΕΠΙΡΗΜΜΑΤΩΝ, ΜΕΤΟΧΩΝ) ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ-ΚΛΙΣΗ ΤΟΥΣ.

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

1. ΒΑΘΜΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ

Ἡ ἰδιότητα ἤ ποιότητα ποὺ φανερώνει ἕνα ἐπίθετο μπορεὶ νὰ ὑπάρχει σὲ δύο ἤ περισσότερα ὄντα, ἀλλὰ σὲ διαφορετικὸ βαθμό. Γιὰ νὰ δηλώσουν τὸ διαφορετικὸ αὐτὸ βαθμό, τὰ ἐπίθετα ἔχουν κανονικὰ ξεχωριστοὺς τύπους (μονολεκτικοὺς ἤ περιφραστικούς) ποὺ λέγονταιβαθμοὶ τῶν ἐπιθέτων: σοφὸς μὲν Σοφοκλῆς, σοφώτερος δ’ Εὐριπίδης, ἀνδρῶν δ’ ἁπάντων σοφώτατος Σωκράτης – φίλος, μᾶλλον φίλος, μάλιστα φίλος.

Οἱ βαθμοὶ τῶν ἐπιθέτων εἶναι τρείς:

1) Ὅταν τὸ ἐπίθετο φανερώνει ἁπλῶς μιὰ ἰδιότητα ἤ ποιότητα ἑνὸς ὄντος, χωρὶς σύγκριση πρὸς ἄλλο, λέγεται ἐπίθετο θετικοῦ βαθμοῦ ἤ ἁπλῶς θετικό: ὁ δίκαιος ἀνήρ.

2) Ὅταν τὸ ἐπίθετο φανερώνει ὅτι ἕνα ὄν ἔχει μιὰ ἰδιότητα ἤ ποιότητα σὲ βαθμὸ ἀνώτερο συγκριτικὰ πρὸς ἕνα ἄλλο ἤ πρὸς πολλὰ ἄλλα ποὺ λογαριάζονται σὰν ἕνα, λέγεται ἐπίθετο συγκριτικοῦ βαθμοῦ ἤ ἁπλῶς συγκριτικό: οὖτός ἐστι δικαιότερος ἐκείνου – χρυσὸς κρείσσων πολλῶν χρημάτων.

3) Ὅταν τὸ ἐπίθετο φανερώνει ὅτι ἕνα ὄν ἔχει μιὰ ἰδιότητα ἤ ποιότητα σὲ πολὺ μεγάλο βαθμὸ ἀνώτερο ἀπὸ ὅλα τὰ ἄλλα τοῦ ἴδιου εἴδους, λέγεταιἐπίθετο ὑπερθετικοῦ βαθμοῦ ἤ ἁπλῶς ὑπερθετικό΄ καί:

α) τὸ ὑπερθετικὸ ποὺ φανερώνει ὅτι ἕνα ὄν ἔχει μιὰ ἰδιότητα ἤ ποιότητα σὲ πολὺ μεγάλο βαθμό, ἀπόλυτα, χωρὶς νὰ γίνεται σύγκριση πρὸς ἄλλα, λέγεταιὑπερθετικὸ ἀπόλυτο: οὖτός ἐστι δικαιότατος΄

β) τὸ ὑπερθετικὸ ποὺ φανερώνει ὅτι ἕνα ὄν ἔχει μιὰ ἰδιότητα ἤ ποιότητα στὸν πιὸ μεγάλο βαθμὸ συγκριτικὰ πρὸς ὅλα τὰ ἄλλα τοῦ ἴδιου εἴδους μαζὶ λέγεται ὑπερθετικὸ σχετικό: Ἀριστείδης ἦν δικαιότατος πάντων τῶν Ἀθηναίων.

Τὸ συγκριτικὸ καὶ τὸ ὑπερθετικὸ ἑνὸς ἐπιθέτου μαζὶ λέγονται μ’ ἕνα ὄνομα παραθετικὰ τοῦ ἐπιθέτου.

Ὅπως στὴ νέα ἑλληνικὴ, ἔτσι καὶ στὴν ἀρχαία, τὰ παραθετικὰ τῶν ἐπιθέτων σχηματίζονται ἤ μὲ μία λέξη (καὶ τότε λέγονται μονολεκτικά) ἤ μὲ δύο λέξεις (καὶ τότε λέγονται περιφραστικά).

2. ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ

Τὰ μονολεκτικὰ παραθετικὰ τῶν ἐπιθέτων σχηματίζονται κανονικὰ ἀπὸ τὸ θετικό, ἀφοῦ στὸ θέμα (τοῦ ἀρσενικοῦ γένους) προστεθοῦν ὁρισμένες καταλήξεις ποὺ λέγονται παραθετικὲς καταλήξεις. Οἱ πιὸ συνηθισμένες παραθετικὲς καταλήξεις εἶναι:

γιὰ τὸ συγκριτικό: -τερος, -τέρα, -τερος΄

γιὰ τὸ ὑπερθετικό: -τατος, -τάτη, -τατον.

Ἔτσι τὰ παραθετικὰ ποὺ σχηματίζονται μὲ τὶς παραπάνω καταλήξεις εἶναι δευτερόκλιτα ἐπίθετα, τρικατάληκτα μὲ τρία γένη. Π.χ.

πτωχός (θέμα: πτωχο-)

συγκρ. πτωχό-τερος, πτωχο-τέρα, πτωχό-τερον

ὑπερθ. πτωχό-τατος, πτωχο-τάτη, πτωχό-τατον

βαρύς (θέμα: βαρυ-)

συγκρ. βαρύ-τερος, βαρυ-τέρα, βαρύ-τερον

ὑπερθ. βαρύ-τατος, βαρυ-τάτη, βαρύ-τατον

ἀληθής (θέμα: ἀληθεσ-)

συγκρ. ἀληθέσ-τερος, ἀληθεσ-τέρα, ἀληθέσ-τερον

ὑπερθ. ἀληθέσ-τατος, ἀληθεσ-τάτη, ἀληθέσ-τατον

μέλας (θέμα: μελαν-)

συγκρ. μελάν-τερος, μελαν-τέρα, μελάν-τερον

ὑπερθ. μελάν-τατος, μελαν-τάτη, μελάν-τατον

χαρίεις (θέμα: χαριετ-)

συγκρ. χαριέσ-τερος, χαριεσ-τέρα, χαριέσ-τερον

ὑπερθ. χαριέσ-τατος, χαριεσ-τάτη, χαριέσ-τατον

3. ΤΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΣΕ –ΟΤΕΡΟΣ, -ΟΤΑΤΟΣ ΚΑΙ –ΩΤΕΡΟΣ, -ΩΤΑΤΟΣ

Τὰ παραθετικὰ τῶν δευτερόκλιτων ἐπιθέτων διατηροῦν τὸ χαρακτῆρα τοῦ θετικοῦ ο, ἄν προηγεῖται συλλαβὴ φύσει ἤ θέσει μακρόχρονη΄ τὸν ἐκτείνουν σὲ ω, ἄν προηγεῖται συλλαβὴ βραχύχρονη:

ξηρός, ξηρό-τερος, ξηρό-τατος

πτωχός, πτωχό-τερος, πτωχό-τατος

γενναῖος, γενναιό-τερος, γενναιό-τατος

θερμός, θερμό-τερος, θερμό-τατος

ἔνδοξος, ἐνδοξό-τερος, ἐνδοξό-τατος

ἀλλά: νέος, νεώ-τερος, νεώ-τατος΄

σοφός, σοφώ-τερος, σοφώ-τατος

4. ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ

Μερικὰ παραθετικὰ ἐπιθέτων διαμορφώνονται ἀπὸ ἀναλογία πρὸς τὰ παραθετικὰ ἄλλων ἐπιθέτων καὶ λήγουν ὅπως αὐτά (ἐλαφρός-ἐλαφρύτερος ὅπως τὸ βαρύτερος, χοντρός-χοντρύτερος ὅπως τὸ παχύτερος, ἀντὶ γιὰ τὰ κανονικὰ ἐλαφρότερος, χοντρότερος).

Ἔτσι διαμορφώνονται οἱ ἀκόλουθες ἀναλογικὲς παραθετικὲς καταλήξεις:

α) -έστερος, -έστατος

Κατὰ τὰ παραθετικὰ τῶν σιγμόληκτων ἐπιθέτων σὲ -ης, -ες (ἀληθής, ἀληθέσ-τερος, ἀληθέσ-τατος) σχηματίζουν τὰ παραθετικά τους τὰ τριτόκλιτα ἐπίθετα σὲ -ων, -ον(γεν. –ονος), καθὼς καὶ τὰ ἐπίθετα ἄκρατος (=αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει ἀνακατευτεῖ μὲ ἄλλον, ἀνόθευτος), ἄσμενος(=εὐχαριστημένος), ἐρρωμένος (=δυνατός) καὶ πένης:

σώφρων (θέμα: σωφρον-)

σωφρον-έσ-τερος, σωφρον-έσ-τατος

εὐδαίμων (θέμα: εὐδαιμον-)

εὐδαιμον-ἐσ-τερος, εὐδαιμον-έσ-τατος

ἄκρατος (θέμα: ἀκρατο-)

ἀκρατ-έσ-τερος, ἀκρατ-έσ-τατος (καὶ ἀκρατό-τατος)

ἄσμενος (θέμα: ἀσμενο-)

ἀσμεν-έσ-τερος (καὶ ἀσμενώ-τερος), ἀσμεν-έσ-τατος

(καὶ ἀσμενώ-τατος)

ἐρρωμένος (θέμα: ἐρρωμενο-)

ἐρρωμεν-έσ-τερος, ἐρρωμεν-έσ-τατος

πένης (θέμα: πενητ-)

πεν-έσ-τερος, πεν-έσ-τατος

β) –ούστερος, -ούστατος

Τὸ ἐπίθετο ἁπλοῦς καὶ τὰ συνηρημένα ἐπίθετα τῆς β’ κλίσης μὲ β’ συνθ. τὸ ὄνομα νοῦς σχηματίζουν τὰ παραθετικά τους σὲ -ούστερος, -ούστατος (κατὰ τὰ παραθετικὰ σὲ -έστερος, -έστατος μὲ συναίρεση):

ἁπλοῦς (θέμα: ἁπλοο-)

ἁπλούστερος, ἁπλούστατος

(ἀπὸ τό) ἁπλο-έσ-τερος, ἁπλο-έσ-τατος

εὔνους (θέμα: εὐνοο-)

εὐνούστερος, εὐνούστατος

(ἀπὸ τό) εὐνο-έσ-τερος, εὐνο-έσ-τατος

γ) -ίστερος, -ίστατος

Τὰ μονοκατάληκτα ἐπίθετα ἅρπαξ, βλάξ, λάλος(=φλύαρος), κλέπτης, πλεονέκτης σχηματίζουν τὰ παραθετικά τους σὲ -ίστερος, -ίστατος (κατὰ τὰ παραθετικὰ τοῦ ἄχαρις: ἀχαρίστερος, ἀχαρίστατος)

ἅρπαξ (θέμα: ἁρπαγ-)

ἁρπαγ-ίσ-τερος, ἁρπαγ-ίσ-τατος

βλάξ (θέμα βλακ-)

βλακ-ίσ-τερος, βλακ-ίσ-τατος

λάλος (θέμα: λαλο-)

λαλ-ίσ-τερος, λαλ-ίσ-τατος

κλέπτης (θέμα: κλέπτα-)

κλεπτ-ίσ-τερος, κλεπτ-ίσ-τατος

πλεονέκτης (θέμα: πλεονεκτα-)

πλεονεκτ-ίσ-τερος, πλεονεκτ-ίσ-τατος

δ) –αίτερος, -αίτατος

Τὸ ἐπίθετο παλαιὸς σχηματίζει τὰ παραθετικά του μὲ θέμα τὸ ἐπίρρημα πάλαι σὲ -αίτερος, -αίτατος:

Παλαιός, παλαίτερος, παλαίτατος

Ἀνάλογα πρὸς αὐτὸ σχηματίστηκαν τὰ παραθετικά:

γεραιός (=γέροντας, σεβαστός), γεραί-τερος, γεραί-τατος

σχολαῖος (=ἀργός, ἀργοκίνητος, σχολαί-τερος, σχολαί-τατος

Ἀπὸ αὐτὰ ἀποσπάστηκε ἡ κατάληξη –αίτερος, -αίτατος, μὲ τὴν ὁποία σχηματίζουν τὰ παραθετικά τους ὁρισμένα ἐπίθετα σὲ -ος:

ἴσος, ἰσ-αί-τερος, ἰσ-αί-τατος

ὄψιος (=ὄψιμος), ὀψι-αί-τερος, ὀψι-αί-τατος

πλησίος, πλησι-αί-τερος, πλησι-αί-τατος

πρῷος (ἀπὸ τὸ πρώιος=πρωινός), πρῳ-αί-τερος, πρῳ-αί-τατος

εὔδιος, εὐδι-αίτερος, εὐδι-αί-τατος (καὶ εὐδιέσ-τερος, εὐδιέσ-τατος)

ἥσυχος, ἡσυχ-αί-τερος, ἡσυχ-αί-τατος

(καὶ ἡσυχώ-τερος, ἣσυχώ-τατος)

ἴδιος, ἰδι-αί-τερος, ἰδι-αί-τατος (καὶ ἰδιώ-τερος, ἰδιώ-τατος)

φίλος, φιλ-αί-τερος, φιλ-αίτατος

(καὶ φιλ-ίων ἤ φίλ-τερος, φίλ-τατος)

5. ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ (ΣΕ –ΊΩΝ, -ΙΣΤΟΣ)

Τὰ παραθετικὰ αὐτὰ σχηματίζονται πολλὲς φορὲς μὲ διάφορες φθογγικὲς παθήσεις ἤ καὶ μὲ θέμα διαφορετικὸ ἀπὸ τὸ θέμα τοῦ θετικοῦ, γι’ αυτὸ λέγονται ἀνώμαλα παραθετικά. Τὰ ἐπίθετα αὐτὰ εἶναι:

Θετικός	Συγκριτικός	Ὑπερθετικός	Θέμα
αἰσχρός	ὁ,ἡ αἰσχίων τὸ αἴσχιον	αἰσχιστος	αἰσχ- (πβ. αἶσχ-ος)
ἐχθρός	ὁ,ἡ ἐχθίων τὸ ἔχθιον καὶ ὀμαλά: ἐχθρότερος	ἔχθιστος καὶ ὀμαλά: ἐχθρό-τατος	ἐχθ- (πβ. ἔχθ-ος=ἔχθρα) ἐχθρο-
ἡδύς	ὁ, ἡ ἡδίων τὸ ἥδιον	ἥδιστος	ἡδ-
καλός	ὁ,ἡ καλλίων τὸ κάλλιον	κάλλιστος	καλλ- (πβ. κάλλος)
μέγας	ὁ,ἡ μείζων τὸ μεῖζον	μέγιστος	μεγ-
ῥᾴδιος	ὁ,ἡ ῥᾴων τὸ ῥᾴον	ῥᾷστος	ῥα-
ταχύς	ὁ,ἡ θάττων τὸ θᾶττον	τάχιστος	θαχ-
ἀγαθός	ὁ,ἡ ἀμείνων τὸ ἄμεινον ὁ,ἡ βελτίων τὸ βέλτιον ὁ,ἡ κρείττων τὸ κρεῖττον ὁ,ἡ λῴων τὸ λῷον	ἄριστος βέλτιστος κράτιστος λῷστος	ἀμεν- καὶ ἀρ- (πβ. ἀρ-ετή) βελτ- κρετ-, κρατ- (πβ. κράτ-ος) λω-
κακός	ὁ,ἡ κακίων τὸ κάκιον ὁ,ἡ χείρων τὸ χεῖρον	κάκιστος χείριστος	κακ- χερ-, χειρ-
μακρός	μακρό-τερος	μακρό-τατος μήκιστος	ὀμαλά μηκ- (πβ. μῆκ-ος)
μικρός	μικρό-τερος ὁ,ἡ ἐλάττων τὸ ἔλαττον ὁ,ἡ ἧττων τὸ ἧττον	μικρό-τατος ἐλάχιστος ἐπιρρ. ἥκιστα	ὀμαλά ἐλαχ- ἡκ-
ὀλίγος	ὁ,ἡ μείων τὸ μεῖον	ὀλίγιστος	με-, ὀλιγ-
πολύς	ὁ,ἡ πλείων τὸ πλέον	πλεῖστος	πλε-

6. ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΩΝ ΣΕ –ΊΩΝ, -ΙΟΝ (ΚΑΙ –ΩΝ,

-ΟΝ)

Τὰ συγκριτικὰ σὲ -ίων, -ίον (ἤ -ων, -ον) εἶναιδικατάληκτα ἐπίθετα τῆς γ΄ κλίσης μὲ τρία γένη καὶ κλίνονται κατὰ τὸ ἀκόλουθο παράδειγμα:

Θέμα: βελτιον-, βελτιοσ-

	Ἐνικός	Πληθυντικός	Δυϊκός
ὀνομαστική	ὁ,ἡ βελτίων τὸ βέλτιον	οἱ,αἱ βελτίον-ες ἤ βελτίους τὰ βελτίον-α ἤ βελτίω	τὼ βελτίον-ε τὼ βελτίον-ε
Γενική	τοῦ,τῆς βελτίον-ος τοῦ βελτίον-ος	τῶν βελτιόν-ων τῶν βελτιόν-ων	τοῖν βελτιόν-οιν τοῖν βελτιόν-οιν
Δοτική	τῷ,τῇ βελτίον-ι τῷ βελτίον-ι	τοῖς,ταῖς βελτίοσι(ν) τοῖς βελτίοσι(ν)	τοῖν βελτιόν-οιν τοῖν βελτιόν-οιν
Αἰτιατική	τὸν,τὴν βελτίον-α ἤ βελτίω τὸ βέλτιον	τοὺς,τὰς βελτίον-ας ἤ βελτίους τὰ βελτίον-α ἤ βελτίω	τὼ βελτίον-ε τὼ βελτίον-ε
Κλητική	ὦ βέλτιον ὦ βέλτιον	ὦ βελτίον-ες ἤ βελτίους ὦ βελτίον-α ἤ βελτίω	ὦ βελτίον-ε ὦ βελτίον-ε

7. ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΜΕΤΟΧΩΝ

Τὰ περιφραστικὰ παραθετικὰ σχηματίζονται στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ, ὅπως καὶ στὴ νέα, μὲ τὸ θετικὸ τοῦ ἐπιθέτου καὶ μὲ ὁρισμένο ποσοτικὸ ἐπίρρημα ἐμπρὸς ἀπὸ αὐτό. Ἔτσι ὁ συγκριτικὸς βαθμὸς σχηματίζεται μὲ τὸ ἐπίρρημα μᾶλλον καὶ ὁ ὑπερθετικὸς μὲ τὸ ἐπίρρημαμάλιστα ἐμπρὸς ἀπὸ τὸ θετικό:

ἐπιμελῆς, μᾶλλον ἐπιμελής, μάλιστα ἐπιμελής

(πβ. μικρός, πιὸ μικρός, ὁ πιὸ μικρὸς ἤ πολὺ μικρός)

Ὅλα τὰ ἐπίθετα ποὺ σχηματίζουν μονολεκτικὰ παραθετικὰ μποροῦν νὰ σχηματίσουν παράλληλα καὶ περιφραστικὰ παραθετικά. Σχηματίζουν τὰ παραθετικά τους μόνο περιφραστικὰ οἱ μετοχὲς καὶ μερικὰ μονοκατάληκτα ἐπίθετα ποὺ χρησιμοποιοῦνται καὶ ὡς οὐσιαστικά.

1) μετοχές: δυνάμενος – μᾶλλον δυνάμενος – μάλιστα δυνάμενος΄ συμφέρων – μᾶλλον συμφέρων – μάλιστα συμφέρων΄ ὠφελῶν – μᾶλλον ὠφελῶν – μάλιστα ὠφελῶν.

2) μονοκατάληκτα ἐπίθετα: εἴρων – μᾶλλον εἴρων – μάλιστα εἴρων΄ ἔνδακρυς – μᾶλλον ἔνδακρυς – μάλιστα ἔνδακρυς.

Ἔτσι καὶ τὰ εὔελπις, κόλαξ, ὑβριστής, φιλόγελως κ.ἄ.

8. ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

Σὲ μερικὰ ἐπίθετα λείπει ὁ θετικὸς βαθμὸς ἤ καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς δύο ἄλλους βαθμούς. Τὰ παραθετικὰ τῶν ἐπιθέτων αὐτῶν λέγονται ἐλλειπτικὰ παραθετικά.

Τὰ περισσότερα ἐλλειπτικὰ παραθετικὰ παράγονται ἀπὸ ἐπιρρήματα, προθέσεις ἤ μετοχές:

ἄνω, ἀνώ-τερος, ἀνώ-τατος

κάτω, κατώ-τερος, κατώ-τατος

πρό, πρό-τερος, πρῶτος (πρό-ατος)

ὑπέρ, ὑπέρ-τερος, ὑπέρ-τατος

ἐπικρατῶν, ἐπικρατ-έστερος, -

προτιμώμενος, προτιμό-τερος, -

Μερικὰ ἐπίθετα δὲν σχηματίζουν παραθετικά, γιατὶ φανερώνουν ἰδιότητα, ποιότητα ἤ κατάσταση ποὺ δὲν παρουσιάζει βαθμούς. Τέτοια ἐπίθετα εἶναι:

1) ὅσα φανερώνουν ὕλη: λίθινος, ἀργυροῦς, γήινος΄τοπικὴ ἤ χρονικὴ σχέση: χερσαῖος, θαλάσσιος, θερινός, ἡμερήσιος΄ μέτρο: σταδιαῖος, πηχυαῖος΄καταγωγή, συγγένεια: πατρῷος, μητρικός΄μόνιμη κατάσταση: θνητός, νεκρός κ.ἄ.

2) μερικὰ σύνθετα μὲ α’ συνθετικὸ τὸ στερητικὸ ἀ-:ἀθάνατος, ἄυλος, ἄυπνος, ἄψυχος κ.ἄ.

3) μερικὰ συνθετικὰ μὲ α’ συνθετικὸ τὸ ἐπίθετο πᾶς ἤ τὴν πρόθεση ὑπέρ (ποὺ ἔχουν μόνα τους ὑπερθετικὴ σημασία): πάνσοφος, πάντιμος, πάγκαλος - ὑπερμεγέθης, ὑπέρλαμπρος κ.ἄ.

9. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

Πολλὰ ἐπιρρήματα τῆς ἀρχαίας ἐπιδέχονται σύγκριση καὶ γι’ αυτὸ σχηματίζουν παραθετικά.

Σχηματίζουν ἔτσι παραθετικὰ στὴν ἀρχαία ἑλληνική:

1) ἐπιρρήματα σὲ -ως ποὺ παράγονται ἀπὸ ἐπίθετα. Τὰ ἐπιρρήματα αὐτὰ στὸν συγκριτικὸ ἔχουν τύπο ὄμοιο μὲ τὴν ἐνικὴ αἰτιατικὴ τοῦ οὐδέτερου τοῦ συγκριτικοῦ ἐπιθέτου καὶ στὸν ὑπερθετικὸ ἔχουν τύπο ὄμοιο μὲ τὴν πληθυντικὴ αἰτιατικὴ τοῦ οὐδέτερου τοῦ ὑπερθετικοῦ ἐπιθέτου:

(δίκαιος), δικαίως, δικαιότερον, δικαιότατα

(σοφός), σοφῶς, σοφώτερον, σοφώτατα

(ἀληθής), ἀληθῶς, ἀληθέστερον, ἀληθέστατα

(σώφρων), σωφρόνως, σωφρονέστερον, σωφρονέστατα

(ἡδύς), ἡδέως, ἥδιον, ἥδιστα

(καλός), καλῶς, κάλλιον, κάλλιστα κ.ἄ.

2) τὰ ἐπιρρήματα εὖ (ἀντίστοιχο τοῦ ἐπιθέτου ἀγαθός),ὀλίγον καὶ πολύ:

εὖ, ἄμεινον, ἄριστα καὶ βέλτιον, βέλτιστα καὶ κρεῖττον, κράτιστα

ὀλίγον, μεῖον, ὀλίγιστα καὶ ἔλαττον, ἐλάχιστα καὶ ἧττον, ἥκιστα

πολύ, πλέον, πλεῖστα (ἤ πλεῖστον)

3) τὸ ἐπίρρημα μάλα (=πολύ), ποὺ οἱ τρεὶς βαθμοί του εἶναι: θετ. μάλα, συγκρ. μᾶλλον, ὑπερθ. μάλιστα

4) μερικὰ τοπικὰ ἐπιρρήματα ποὺ παίρνουν παραθετικὲς καταλήξεις –τέρω, -τάτω:

ἄνω, ἀνωτέρω, ἀνωτάτω

ἄπωθεν (=μακριά), ἀπωτέρω, ἀπωτάτω

ἐγγύς (=κοντά), ἐγγυτέρω, ἐγγυτάτω καὶ ἐγγύτερον, ἐγγύτατα καὶ ἔγγιον, ἔγγιστα

ἔξω, ἐξωτέρω, ἐξωτάτω

ἔσω (καὶ εἴσω), ἐσωτέρω, ἐσωτάτω

κάτω, κατωτέρω, κατωτάτω

πόρρω, πορρωτέρω, πορρωτάτω

πέρα, περαιτέρω, -

5) μερικὰ χρονικὰ ἐπιρρήματα μὲ παραθετικὲς καταλήξεις

–(αί)τερον, -(αί)τατα:

πάλαι, παλαίτερον, παλαίτατα

πρωί, πρωιαίτερον, πρωιαίτατα ἤ πρῳαίτερον, πρῳαίτατα

ὀψέ (=ἀργά), ὀψιαίτερον, ὀψιαίτατα

Καὶ τὰ παραθετικὰ τῶν ἐπιρρημάτων, ὅπως καὶ τῶν ἐπιθέτων, ἐκφέρονται κάποτε περιφραστικὰ μὲ τὸμᾶλλον, μάλιστα καὶ τὸ θετικό, π.χ.:

σοφῶς, μᾶλλον σοφῶς, μἀλιστα σοφῶς

ἡδέως, μᾶλλον ἡδέως, μάλιστα ἡδέως