ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ. (ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΕΙΔΗ-ΟΛΕΣ ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΑ:21-49) )

Οι δευτερεύουσες προτάσεις των Λατινικών συγκεντρώθηκαν όλες εδώ (θεωρία και παραδείγματα σχολικού βιβλίου) για διευκόλυνση των υποψηφίων.

Όταν χαρακτηρίζουμε μια δευτερεύουσα πρόταση, αναφερόμαστε πρώτα στην πρόταση, επισημαίνοντας το στοιχείο που την εισάγει και το ρήμα της. Κατόπιν αναφέρουμε και δικαιολογούμε την εισαγωγή και την εκφορά της (έγκλιση, και χρόνο του ρήματός της), καθώς και στη συντακτική λειτουργία της. Αν χρειαστεί να αναφερθούμε στο ρήμα από το οποίο εξαρτάται η δευτερεύουσα, το γράφουμε σε παρένθεση, επισημαίνοντας και σε ποιο χρόνο βρίσκεται. Θυμηθείτε για τον κανόνα ακολουθίας των χρόνων σημασία έχει το ΡΗΜΑ ΣΕ ΕΓΚΛΙΣΗ από το οποίο εξαρτάται άμεσα ή έμμεσα η πρόταση και όχι τυχόν απαρέμφατα ή μετοχές στα οποία είναι πιθανόν υποκείμενο ή αντικείμενο.

---

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με τους συνδέσμους:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
quod, quia, quoniam, quando	ΟΡΙΣΤΙΚΗ à	εκφράζει ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ	---
	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗà	εκφράζει ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ	ΚΑΝΟΝΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ à	εξαρτάται από ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ (όταν εξαρτάται από απαρέμφατο ή από βουλητική ή πλάγια ερωτηματική πρόταση)
cum (αιτιολογικός)	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ à	«επειδή εκφράζει αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας»

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΑΙΤΙΑΣ στο ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται (γράφουμε ποιος είναι)

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ – ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ

Μετά από ρήματα που δηλώνουν ψυχικό πάθος ακολουθούν ως συμπλήρωμα (αντικείμενο) δευτερεύουσες αιτιολογικές ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ προτάσεις που εισάγονται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρονται με Οριστική. H μοναδική τέτοια πρόταση στην ύλη μας βρίσκεται στο κείμενο 24 και είναι η quod Nasica tam aperte mentiebatur, που είναι αντικείμενο στη μετοχή indignatus. Η πρόταση δικαιολογείται κανονικά όπως οι επιρρηματικές αιτιολογικές, αλλάζει μόνον η συντακτική της λειτουργία.

---

ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με τους συνδέσμους:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
ut (καταφατικές) ne (αποφατικές) quo (όταν ακολουθεί συγκριτικός βαθμός επιθέτου ή επιρρήματος)	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ* ή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ*	εκφέρεται με Υποτακτική όπως όλες οι τελικές, γιατί ο σκοπός είναι μια υποκειμενική κατάσταση	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Α.Χ. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣà ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Ι.Χ.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ στο ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται

* ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων

---

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με τους συνδέσμους:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
ut (καταφατικές) ut non, ut nemo, ut nihil (γενικά: ut + αρνητική έκφραση) à (αποφατικές)	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ * ή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ* σπανιότερα: ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ	εκφέρεται με Υποτακτική όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το αποτέλεσμα θεωρείται υποκειμενική κατάσταση	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Α.Χ. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Ι.Χ. ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ à ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ  – ΠΡΑΞΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ στο ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται (γράφουμε ποιος είναι)

* ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων

- Οι συμπερασματικές προτάσεις προεξαγγέλλονται, στην πρόταση εξάρτησης με δεικτικές αντωνυμίες ή δεικτικά επιρρήματα. Πρέπει να αναφέρουμε και με ποιο στοιχείο προεξαγγέλλονται.

---

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με τους συνδέσμους:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
postquam, ut, ubi, simul, cum (primum)	ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ	εκφράζει  ΑΠΛΩΣ ΧΡΟΝΟ	ΠΡΟΤΕΡΟΧΡΟΝΟ
cum (αντίστροφος)	ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ (στην κύρια πρόταση υπάρχει συνήθως το vix, στη χρονική το repente)	εκφράζει  ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ ΓΕΓΟΝΟΣ
cum (επαναληπτικός)	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	εκφράζει  ΑΠΛΩΣ ΧΡΟΝΟ	ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ (ανάλογα με το χρόνο: Ενεστώτας àστο παρόν, Παρατατικός, Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος à στο παρελθόν, Μέλλοντας, Συντελεσμένος Μέλλονταςà στο μέλλον)
cum (ιστορικός) υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση μεταξύ κύριας και δευτερεύουσας, εγκαθιστώντας μια σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ή ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ	ΛΟΓΩ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ	ΚΑΝΟΝΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
dum	ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ή ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ	εκφράζει  ΑΠΛΩΣ ΧΡΟΝΟ	ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣà ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΩΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΠΡΑΞΗ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ à ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΩΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
dum, antequam, priusquam, donec	ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ	εκφράζει  ΑΠΛΩΣ ΧΡΟΝΟ εκφράζει  ΠΡΑΞΗ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΗ Η ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΗ	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Α.Χ. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΌ Ι.Χ.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ στο ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται (γράφουμε ποιος είναι)

---

ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με τους συνδέσμους: si à καταφατικές προτάσεις

nisi à αποφατικές προτάσεις

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ (ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ)

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΑΠΟΔΟΣΗ	ΕΙΔΟΣ
si, nisi + ΟΡΙΣΤΙΚΗ κάθε χρόνου	ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΕΓΚΛΙΣΗ	α΄:ΑΝΟΙΧΤΗ ΥΠΟΘΕΣΗ (στο παρόν, παρελθόν ή μέλλον, ανάλογα με το χρόνο που υπάρχει στην υπόθεση και –κυρίως- την απόδοση)
si, nisi + ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ή ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ή ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ	β΄: ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΝΤΙΘΕΤΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ/ ΤΟ ΑΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΤΟ (ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ: για το παρόν – ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ: για το παρελθόν)
si, nisi + ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ή ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ή ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ	γ΄: ΥΠΟΘΕΣΗ ΔΥΝΑΤΗ ή ΠΙΘΑΝΗ (ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ: για το παρόν – μέλλον,  ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ: για το παρελθόν)

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗΣ στο ρηματικό τύπο που αποτελεί την απόδοσή τους

Πώς δικαιολογούμε έναν υποθετικό λόγο:

Υπόθεση: Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si γιατί είναι καταφατική/ nisi γιατί είναι αποφατική.

Εκφέρεται με __________________ (ΕΓΚΛΙΣΗ - ΧΡΟΝΟΣ).

Στην απόδοση υπάρχει ___________        (ΕΓΚΛΙΣΗ – ΧΡΟΝΟΣ).

Σχηματίζεται υποθετικός λόγος __________________________ (ΕΙΔΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ).

---

ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ - ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

---

ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με τους συνδέσμους:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
etsi, tametsi, quamquam	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	γιατί εκφράζει εναντίωση σε κάτι που είναι ή θεωρείται ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
cum, licet	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	λόγω εισαγωγής	ΚΑΝΟΝΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με τους συνδέσμους:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
etiamsi	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	λόγω εισαγωγής	ΚΑΝΟΝΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	γιατί εκφράζει εναντίωση σε κάτι ΥΠΟΘΕΤΙΚΟ
licet, quamvis, ut	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΝΑΝΤΙΩΣΗΣ/ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ στο ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται (γράφουμε ποιος είναι)

---

ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

---

ΑΠΛΕΣ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ

ΕΙΔΟΣ:	ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΛΟΝΤΑΙ με το στοιχείο:	ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με το στοιχείο:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ
ΠΟΣΟΥ	tantus tam tanto tanti	quantus quam quanto quanti	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα
ΠΟΙΟΥ	talis	qualis
TΡΟΠΟΥ	ita sic	ut sicut

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΟΛΗΣ στο ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται (γράφουμε ποιος είναι)

Πώς δικαιολογούμε μια παραβολική πρόταση:

(ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ)...(ΡΗΜΑ): είναι δευτερεύουσα παραβολική __________ (ΕΙΔΟΣ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΗΣ) πρόταση.

Στην πρόταση εξάρτησης προεξαγγέλλεται με το στοιχείο _____________(ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ), με το οποίο συνιστά παραβολικό ζεύγος.

Εισάγεται με το στοιχείο _____________(ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ), γιατί είναι _____________  (ΕΙΔΟΣ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΗΣ).

Εκφέρεται με Οριστική, επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως αντικειμενική πραγματικότητα.

Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραβολής  στο ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται (γράφουμε ποιος είναι)

ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με τους συνδέσμους:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
ut si, velut si, tamquam (si), quasi, proinde/ perinde quasi	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	επειδή η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση	ΚΑΝΟΝΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΟΛΗΣ στο ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτώνται (γράφουμε ποιος είναι)

---

ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

---

Είναι τριών ειδών:

ΕΠΙΘΕΤΙΚΕΣ (ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ – ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ)

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ - ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ:

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ: με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	γιατί εκφράζει κάτι πραγματικό
	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ	γιατί εξαρτάται από πλάγιο λόγο	ΚΑΝΟΝΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ: με την αντωνυμία quod	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	γιατί εκφράζει κάτι πραγματικό

Οι ΑΝΑΦΟΡΙΚΈΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΈΣ προσδιορίζουν μια λέξη της πρότασης (όχι ρήμα!) από την οποία εξαρτώνται. Αυτή η λέξη λέγεται όρος αναφοράς.

Πώς δικαιολογούμε μια αναφορική προσδιοριστική πρόταση:

(ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ)...(ΡΗΜΑ): είναι δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση,  

με όρο αναφοράς το ____________________________ (ΟΡΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ)

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία/ το αναφορικό επίρρημα _____________(ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ).

Εκφέρεται με _____________(ΕΓΚΛΙΣΗ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ).  

_____________ (ΕΓΚΛΙΣΗ), γιατί εκφράζει _____________ (ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ). _____________(ΧΡΟΝΟΣ) γιατί εξαρτάται από ρήμα _____________ (ΡΗΜΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΤΟΥ) και δηλώνει το ____________________(ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ, εφόσον έχουμε Υποτακτική).

Οι ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ προσδιορίζουν ολόκληρη την πρόταση εξάρτησής τους, γι αυτό και η αναφορική αντωνυμία που τις εισάγει βρίσκεται στο ουδέτερο γένος.

Πώς δικαιολογούμε μια αναφορική προσθετική πρόταση:

(ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ)...(ΡΗΜΑ): είναι δευτερεύουσα αναφορική προσθετική πρόταση, 

με όρο αναφοράς ολόκληρη την πρότααση εξάρτησης (αναφέρουμε την αρχή, το ρήμα και το τέλος της).

Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod.

Εκφέρεται με Οριστική, γιατί εκφράζει κάτι πραγματικό.  

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ:

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα	ΟΡΙΣΤΙΚΗ	γιατί εκφράζει κάτι πραγματικό
	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ	γιατί εξαρτάται από πλάγιο λόγο	ΚΑΝΟΝΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Οι αναφορικές ουσιαστικές στην πραγματικότητα προσδιορίζουν έναν όρο (συνήθως ουσιαστικό) που λείπει και παίρνουν τη συντακτική του θέση, λειτουργούν λοιπόν, όπως τα ουσιαστικά, ως υποκείμενα, αντικείμενα κλπ.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ Η ΜΙΚΤΕΣ:

ΕΙΔΟΣ:	ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ - δικαιολόγηση. ΕΓΚΛΙΣΗΣ - ΧΡΟΝΟΥ:
ΑΝ. – ΣΥΜΠΕΡ/ΚΕΣ	με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα	ΟΠΩΣ ΟΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΑΝ. – ΤΕΛΙΚΕΣ
ΑΝ. – ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ
ΑΝ. –ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ
ΑΝ. –ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ/ ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ

Οι αναφορικές επιρρηματικές έχουν διπλή φύση: εισάγονται όπως οι αναφορικές, και συνήθως έχουν όρο αναφοράς, και επιρρηματικές, οπότε εκφέρονται και λειτουργούν όπως οι αντίστοιχες επιρρηματικές.

ΓΕΝΙΚΑ:

Μερικές φορές, μια αναφορική πρόταση οποιουδήποτε είδους μπορεί να εκφέρεται με Υποτακτική όχι για τους λόγους που προαναφέραμε, αλλά γιατί η πρόταση εξάρτησής της εκφέρεται με Υποτακτική, άρα από έλξη. Προσοχή λοιπόν!

Η ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ

Η αναφορική αντωνυμία που εισάγει μιαν αναφορική πρόταση βρίσκεται στο ίδιο γένος και αριθμό με τον όρο αναφοράς της, αλλά η πτώση της καθορίζεται από το συντακτικό ρόλο της αντωνυμίας μέσα στην αναφορική πρόταση! Γιατί η αναφορική αντωνυμία δεν εισάγει απλά προτάσεις, όπως οι σύνδεσμοι, αλλά παίζει και συντακτικό ρόλο μέσα σ’ αυτές.

ΠΟΤΕ ΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ Η ΕΝΑ ΑΝΑΦΟΡΙΚΟ ΕΠΙΡΡΗΜΑ ΔΕΝ ΕΙΣΑΓΕΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ (ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΑ)

Όταν η αναφορική αντωνυμία:

α) βρίσκεται μετά από ισχυρή στίξη (= κάθε στίξη εκτός από κόμμα) και

β) αναφέρεται στα προηγούμενα και

γ) δεν υπάρχει ούτε εννοείται άλλη κύρια πρόταση στην περίοδο/ ημιπερίοδο,

τότε αντιστοιχεί σε δεικτική αντωνυμία (is) και η πρόταση που εισάγει είναι κύρια.

---

ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ:

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ – δικαιολόγηση ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
ερωτηματικές αντωνυμίες – ερωτηματικά επιρρήματα à εκφράζουν ΜΕΡΙΚΗ ΑΓΝΟΙΑ	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ	γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης	ΚΑΝΟΝΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
ερωτηματικά μόρια à εκφράζουν ΟΛΙΚΗ ΑΓΝΟΙΑ num, -ne= αν… nonne= αν δεν… si= αν… an= αν… an non= αν δεν… διμελείς: utrum (-ne)…an, … an … … necne? (=ή όχι;)

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ σε απρόσωπη σύνταξη, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ σε ρηματικούς τύπους ή ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ. Η δικαιολόγηση του χρόνου της Υποτακτικής θα γίνεται πάντα σε σχέση με το ρήμα της πρότασης εξάρτησης, ακόμα κι αν η πλάγια ερωτηματική είναι υποκείμενο ή αντικείμενο σε απαρέμφατο ή μετοχή.

Είναι ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ (στα κείμενα της ύλης μας, μόνον κρίσης. Στον ευθύ λόγο, οι πλάγιες ερωτήσεις της ύλης μας θα γίνουν κύριες προτάσεις με το ρήμα σε Οριστική).

---

ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ:

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ – δικαιολόγηση ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ:	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
ut à καταφατικές ne à αποφατικές	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ* ή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ*	γιατί το περιεχόμενό τους είναι απλώς επιθυμητό	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Α.Χ. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Ι.Χ.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ σε απρόσωπη σύνταξη, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ σε ρηματικούς τύπους ή ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ.

Είναι ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ (όπως τα τελικά απαρέμφατα).

* ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων

---

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
ut à καταφατικές ut non, ut nemo, ut numquam à αποφατικές	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ* ή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ*	εκφέρεται με Υποτακτική όπως όλες οι συμπερασματικές, γιατί το συμπέρασμα είναι κάτι υποκειμενικό	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Α.Χ. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Ι.Χ.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ σε απρόσωπη σύνταξη, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ σε ρηματικούς τύπους ή ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ.

* ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων

---

ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ:

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
ne (= φόβος μήπως γίνει κάτι) ne non, ut (= φόβος μήπως δε γίνει κάτι)	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ* ή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ* ή ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ	γιατί το περιεχόμενό τους αφορά κάτι ενδεχόμενο ή πιθανό	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Α.Χ. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Ι.Χ. ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣà θεωρείται ότι το περιεχόμενο της ενδοιαστικής έχει ήδη πραγματοποιηθεί

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ σε απρόσωπη σύνταξη, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ σε ρηματικούς τύπους ή ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ.

* ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων

---

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ QUIN και του QUOMINUS– ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ:

---

ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ με	ΕΚΦΕΡΟΝΤΑΙ με:	δικαιολόγηση  ΕΓΚΛΙΣΗΣ	δικαιολόγηση  ΧΡΟΝΟΥ
quominus, ne à εξάρτηση από καταφατικό ρήμα quin à εξάρτηση από ρήμα με άρνηση	ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ* ή ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ*	γιατί το περιεχόμενό τους εκφράζει την πρόθεση του υποκειμένου.	ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Α.Χ. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ à ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ Ι.Χ.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ: ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ σε απρόσωπη σύνταξη, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ σε ρηματικούς τύπους ή ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ.

* ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων

Κείμενο 21

Pro quo… acceperunt: Αναφορική προσδιοριστική στο capitolioum. Εισάγεται  με τον αναφορικό σύνδεσμο. Εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει το πραγματικό.

Qui… fuerat… divisam: Αναφορική προσδιοριστική στο Camillus. Εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει το πραγματικό.

Unde… reverses est: Αναφορική τοπική πρόταση (in exilium). Εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει το πραγματικό.

Κείμενο 23

Ut ignoraretur a marito:  Συμπερασματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εκφέρεται με δυνητική υποτακτική (εκφράζει υποκειμενική κατάσταση) χρόνου παρατατικού, γιατί εξαρτάται απο ιστορικό χρόνο (paravit) και αναφέρεται στο παρελθόν.

Cum… intraverat: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται με τον επαναληπτικό cum. Εκφέρεται με οριστική υπερσυντελίκου (γιατί στην κύρια έχουμε οριστική παρατατικού) και δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν.

Quin ageret puer: πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στη μετοχή interroganti. Εκφέρεται  με υποτακτική παρατατικού (γιατί εξαρτάται απο τη μετοχή interroganti κι αυτή απο το respodebat), και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Κείμενο 24

Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset: Χρονική πρόταση. Εισάγεται:  με ιστορικό διηγηματικό cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αίτιου και αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse: Χρονική πρόταση  (συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη οπότε ισχύουν τα ίδια και γι’ αυτή).

Quid postea  Nasica fecerit: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στο ρήμα accipe. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης) Παρακειμένου (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –accipe-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν. 

Cum ennius ad nasicam venisset: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια. Εισάγεται: με τον ιστορικό διηγηματικό cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –exclamavit-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Et eum a ianua quaereret: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια. Εισάγεται: με τον ιστορικό διηγηματικό σύνδεσμο cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Etsi domi erat: Εναντιωματική πρόταση, εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται: με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται: με οριστική παρατατικού και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Quod Nasica tam aperte mentiebatur: Αιτιολογική πρόταση ωα αντικείμενο στη μετοχή indignatus. Εισάγεται: με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται: με οριστική και εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία.

Quid Nasica responderit: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στο απαρέμφατο scire. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Παρακειμένου (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –visne scire-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

Cum te quaererem: χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια. Εισάγεται: με τον ιστορικό διηγηματικό cum.  Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Κείμενο 25

“quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore”: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στο ρήμα interrogo. Εισάγεται: με το ερωτηματικό επίρρημα quanto. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –interrogo-) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Cum omnes recentem esse dixiddent: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια. Εισάγεται: με τον ιστορικό διηγηματικό cum.  Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου -inquit-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Quae nimia vobis est: Αναφορική προσδιοριστική στο fiduciam. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι πραγματικό) Ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν).

Nisi vos ipsi patriae consulueritis: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο nisi. Σχηματίζει εξαρτημένο υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον από το credideritis.  Εξαρτημένος λόγος: Υπόθεσηà nisi consulueritis (υποτακτική παρακειμένου), Απόδοσηà consulturum esse (απαρέμφατο μέλλοντα). Ανεξάρτητος λόγος: Υπόθεσηà nisi consulueritis (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα), Απόδοσηà consulet (οριστική μέλλοντα).

Quo Carthago deleta est: Αναφορική προσδιορίστική στο bellum. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quo. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν).

Κείμενο 27

Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια. Εισάγεται: με τον ιστορικό διηγηματικό cum.  Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου -inquit-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat: Αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο Tarentum. Εισάγεται: με το αναφορικό επίρρημα ubi. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Υπερσυντελίκου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν) και δηλώνει το προτερόχρονο.   

Qui multo minor natu erat: Αναφορική προσδιοριστική στο Accius. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Ενεστώτα (γατί αναφέρεται στο παρόν).

Quae scripsisset: Αναφορική ουσιαστική πρόταση ως υποκείμενο στο απαρέμφατο esse. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί βρίσκεται σε πλάγιο λόγο) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –dixit-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Ut dicis: Παραβολική πρόταση του τρόπου ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο την κύρια. Εισάγεται: με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα).

Quae deinceps scribam: Αναφορική ουσιαστική πρόταση ως υποκείμενο στο απαρέμφατο fore. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) μέλλοντα (γιατί αναφέρεται στο μέλλον).

Quod in pomis est: Αναφορική προσδιοριστική στο idem. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν- σύγχρονο).

Quae dura et acerba nascuntur: Αναφορική πρόταση ως υποκείμενο στο ρήμα fiunt. Εισάγεται: με την αναφωρική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν- σύγχρονο).

Quae gignuntur statim vieta et mollia: Αναφορική πρόταση ως υποκείμενο στο ρήμα fiunt. Εισάγεται: με την αναφωρική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν- σύγχρονο).

Μάθημα 28

Cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό- διηγηματικό cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου -comprehendi-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Quanti homo sit: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στο απαρέμφατο spectare. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quanti. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –noli spectare- ) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Qui tam nihili est: Αναφορικουποθετική πρόταση ως υποκείμενο στο ρήμα est. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται: με οριστική. Yπόθεσηà qui tam nihil est (οριστική ενεστώτα), απόδοσηà parvi enim preti est (οριστική ενεστώτα). Ο υποθετικός λόγος δηλώνει υπόθεση ανοιχτή στο παρόν.

Ut nihil ei gratius esse quam recuperation fugitivi: Συμπερασματική πρόταση ως επιρρηματικό προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut και προεξαγγέλλεται από τη δεικτική αντωνυμία tanto. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου – adfectus est, παρακείμενος με σημασία ενεστώτα-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα.

Μάθημα 29

Cum Octavianus post Victoriam Actiacam Romam rediret: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό- διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –occurrit-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Ut corvum doceret parem salutationem: Βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα incitavit. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –incitavit-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα.

Quatiescumque avis non respondebat: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.  Εισάγεται: με τον επαναληπτικό σύνδεσμο quatiescumque. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη) Παρατατικού (εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν). Δηλώνει το σύγχρονο.

Quanti nullam emerat: Παραβολική πρόταση, ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quanti. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η σύγκριση αφορά δυο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει το προτερόχρονο.

Μάθημα 30

Si habet Asia suspicionem quondam luxuriae: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο si. Σχηματτίζει, με απόδοση την κύρια πρόταση, υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης στο παρόν. Υπόθεση: si habet (οριστική ενεστώτα). Απόδοση: debemus (οριστική ενεστώτα).

Quod Asiam vidit: Αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας. Εισάγεται: με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία) Παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν). Δηλώνει το προτερόχρονο.

Ex qua laus familiae, memoria generi, honos et Gloria nomini constituta est: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Asiae. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν). Δηλώνει το προτερόχρονο.

Μάθημα 31

Ut omnes pugna castris abiret: Βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο ρήμα edixit. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι τιο επιθυμητό) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –edixit-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Cum aliquando castris abiret: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό- διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –occurrit-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Ut singularis proelli eventu cernatur: Τελική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού. Εισάγεται: με τον τελικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –congrediamur-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Quanto miles latinus Romano virtute antecellat: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα cernatur. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quanto. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Cum in castra revertisset: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό- διηγηματικό cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου -multavit-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Cuius opera hostes fugati erant: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο adulescentem. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία cuius. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Υπερσυντελίκου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν). Δηλώνει το προτερόχρονο.

Μάθημα 32

Nisi litterarum lumen accederet: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: μρ τον υποθετικό σύνδεσμο nisi. Σχηματίζει, με απόδοση την κύρια πρόταση, υποθετικό λόγο του αντίθετου του πραγματικού στο παρόν. Υπόθεση: nisi accederet (υποτακτική παρατατικού). Απόδοση: iacerent (υποτακτική παρατατικού).

Μάθημα 34

Cum Africanus in Literno esset: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό- διηγηματικό cum και εκφέρεται με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –venerunt-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Cum se ipsum captum venisse eos existimasset: Αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας. Εισάγεται: με τον αιτιολογικό σύνδεσμο cum (γιατί η αιτιολογία είναι αποτέλεσμα εσωτερικής, λογικής διεργασίας). Εκφέρεται: με υποτακτική Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –conlocavit-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Quod ut praedones animadverterunt: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον χρονικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη) και σε σχέση με την προσδιοριζόμενη κύρια εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον χρονικό σύνδεσμο postquam. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη) και σε σχέση με την προσδιοριζόμενη κύρια εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Cum ante vastibulum dona posuissent: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό- διηγηματικό cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου -reverterunt-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Quae hominess deis immortalibus consecrare solent: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο dona. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει το πραγματικό) Ενεστώτα (γιατί δηλώνει πράξη που επαναλαμβάνεται στο παρόν).

Μάθημα 36

Quo facilius divitias contemnere posset: τελική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού. Εισάγεται: με τον τελικό σύνδεσμο quo (γιατί ακολουθεί επίρρημα συγκριτικού βαθμού –facilius-). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –utebatur-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό- διηγηματικό cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου -solvit-) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Ut eo uteretur: Τελική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού. Εισάγεται: με τον τελικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –attulissent-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Ne dicam: Τελική πρόταση. Εισάγεται: με τον τελικό σύνδεσμο ne (γιατί είναι αρνητική). Εκφέρεται: με υποτακτική ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –narrate-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Μάθημα 37

Ut, salvi esse nequeamus: Συμπερασματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut (προεξαγγέλλεται στον λόγο από τη δεικτική αντωνυμία eo. Εκφέρεται: με δυνητική υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη η κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –deducta est, παρακείμενος με σημασία ενεστώτα-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Nisi qui dues vel casus aliqui subvenerit: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο nisi.  Σχηματίζει εξαρτημένο από το deducta est υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον. Εξαρτημένος λόγος: Υπόθεσηà nisi subvenerit (υποτακτική παρακειμένου), Απόδοσηà ut nequeamus (συμπερασματική πρόταση). Ανεξάρτητος λόγος: Υπόθεσηà nisi subvenerit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα), Απόδοσηà nequimus (οριστική ενεστώτα αντί μέλλοντα, επειδή το ρήμα δεν σχηματίζει αυτόν τον τύπο στον μέλλοντα).

Quae ad concordiam pertinerent: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο omnia. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με δυνητική υποτακτική (γιατί δηλώνει κάτι δυνατό ή ενδεχόμενο) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –destiti-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Ut veni ad urbem: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον χρονικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη) και σε σχέση με την προσδιοριζόμενη κύρια εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Ut pugnare cuperent: Συμπερασματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut και προεξαγγέλλεται στον λόγο από τη δεικτική αντωνυμία tantus. Εκφέρεται: με δυνητική υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –invaserat-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius: Εναντιωματική πρόταση, εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται: με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται: με οριστική.

Ut, necessitate esse cogantur: Συμπερασματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut και προεξαγγέλλεται στον λόγο από τη δεικτική αντωνυμία tales. Εκφέρεται: με δυνητική υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –reddit-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Etiamsi natura tales nin sint: Παραχωρητική πρόταση, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που και αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρείται το περιεχόμενο της προσδιοριζόμενης πρότασης. Εισάγεται: με τον παραχωρητικό σύνδεσμο etiamsi. Εκφέρεται: με υποτακτική ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –cogantur-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Ut non solum ea fiant: Συμπερασματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut και προεξαγγέλλεται στον λόγο από τη δεικτική αντωνυμία tales. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Quae velit victor: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο ea. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με υποτακτική (λόγω έλξης προς την υποτακτική της συμπερασματικής πρότασης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –fiant-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Sed etiam ut victor obsequatur iis: Δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut και προεξαγγέλλεται στον λόγο από τη δεικτική αντωνυμία tales. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Quorum auxilio Victoria parta sit: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο iis. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quorum. Εκφέρεται: με υποτακτική (λόγω έλξης προς την υποτακτική της συμπερασματικής πρότασης) Παρακειμένου (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –obsequatur-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρὀν.

Μάθημα 38

Caecilia, uxor metelli, dum more prisco omen nuptial petit filiae sororis: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον χρονικό σύνδεσμο dum. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη) Ενεστώτα. Σε σχέση με την προσδιοριζόμενη πρόταση δηλώνει το σύγχρονο και ειδικότερα μια συνεχιζόμενη πράξη στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει η πράξη της κύριας.

Dum aliqua vox congruens proposito audiretur: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον χρονικό σύνδεσμο dum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη). Δηλώνει το υστερόχρονο.

Ut sibi paulisper loco cederet: Βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα rogavit. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –rogavit-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων , συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Quam metellus, multum amavit: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν).

Dum vixit: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον χρονικό σύνδεσμο dum. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη). Δηλώνει το σύγχρονο και ειδικότερα την παράλληλη διάρκεια.

Μάθημα 40

Ut C. Marius quam celerrime hostis iudicaretur: Τελική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού. Εισάγεται: με τον τελικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική).  Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –coegerat-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων , συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Cum Sulla minitans ei instaret: Χρονική πρόταση  ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: Εισάγεται: με τον ιστορικό- διηγηματικό cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –dixit-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Licet mihi ostendas agmina militum: Παραχωρητική πρόταση εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρείται το περιεχόμενο της προσδιοριζόμενης πρότασης. Εισάγεται: με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet (στην κύρια υπάρχει το tamen). Εκφέρεται: με υποτακτική (ο σύνδεσμος licet συντάσσεται με υποτακτική, επειδή προήλθε από το απρόσωπο ρήμα licet με παράλειψη του ut + υποτακτική) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –iudicabo-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Quibus curiam circumsedisti: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο agmina. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quibus. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Παρακειμένου και δηλώνει το προτερόχρονο.

Licet mortem miniteris: Παραχωρητική πρόταση εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που κι αν δεχτούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρείται το περιεχόμενο της προσδιοριζόμενης πρότασης. Εισάγεται: με τον παραχωρητικό σύνδεσμο licet (στην κύρια υπάρχει το tamen). Εκφέρεται: με υποτακτική (ο σύνδεσμος licet συντάσσεται με υποτακτική, επειδή προήλθε από το απρόσωπο ρήμα licet με παράλειψη του ut + υποτακτική) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –iudicabo-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Etsi senex et corpora infirmο sum: Εναντιωματική πρόταση, εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται: με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi (στην κύρια υπάρχει το tamen). Εκφέρεται με οριστική Ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν.

Κείμενο 41

Qui primi coluuisse Italiam dicuntur: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Sicanorum και Pelasgorum. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν).

Proinde quasi cum matre Evandri nunc loquaris: Παραβολική υποθετική πρόταση ως β’ όρος σύγκρισης με α’ όρο την κύρια με ρήμα το uteris. Εισάγεται: με τον παραβολικό υποθετικό σύνδεσμο proinde quasi. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –uteris-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Quod neminen scire atque inteligere vis: Αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας. Εισάγεται: με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται: με οριστική (εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία) ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν). Δηλώνει το σύγχρονο.

Quae dicas: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερική άγνοιας ως αντικείμενο στα απαρέμφατα scire και intellegere. Εισάγεται: με την αρωτηματική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –vis scire atquae intellegere-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Ut consequaris: Τελική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγεται: με τον τελικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου - taces-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων , συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Quod vis: Αναφορική ουσιαστική πρόταση ως αντικείμενο στο ρήμα consequaris. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν). Δηλώνει το σύγχρονο.

Quod honesta et bona et modesta sit: Αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας. Εισάγεται: με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί βρίσκεται σε πλάγιο λόγο) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου -dicis-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Ut viri antique (vivebant): Παραβολική πρόταση του τρόπου, ως β’ όρος σύγκρισης με α’ όρο την κύρια. Εισάγεται: με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η σύγκριση αφορά δυο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα).

Ut viri aetatis nostrae (loquuntur): Παραβολική πρόταση του τρόπου, ως β’ όρος σύγκρισης με α’ όρο την κύρια. Εισάγεται: με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η σύγκριση αφορά δυο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα).

Quod a C. Caesare scriptum est: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο id. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν). Δηλώνει το προτερόχρονο.

(tamquam) scopulum: Η φράση tamquam scopulum δηλώνει παραβολή και ισοδυναμεί με τη δευτερεύουσα παραβολική υποθετική πρόταση: tamquam scopulus sit (verbum). Πρόκειται επομένως για μια παραβολική πρόταση ως β’ όρο σύγκρισης με α’ όρο την κύρια με ρήμα το fugias. Εισάγεται: με τον παραβολικό tamquam. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η σύγκριση αφορά μια υποθετική πράξη ή κατάσταση) ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –fugias-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Κείμενο 42

Qui aut ea, non videant: Αναφορική συμπερασματική πρόταση με όρο αναφοράς το nonnulli, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα Λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –sunt-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων , συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Quae imminent: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο ea. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν). Δηλώνει το σύγχρονο.

Aut ea, dissimulent: Αναφορική συμπερασματική πρόταση με όρο αναφοράς το nonnulli, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα Λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –sunt-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων , συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Quae vident: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο ea. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν). Δηλώνει το σύγχρονο.

Si in hunc animadvertissem: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με το σύνδεσμο si (καταφατική). Σχηματίζει με απόδοση την κύρια πρόταση υποθετικό λόγο του αντίθετου του πραγματικού με την υπόθεση να αναφέρεται στο παρελθόν (υποτακτική υπερσυντελίκου) και την απόδοση στο παρόν (υποτακτική παρατατικού). Υπόθεσηà si animadvertissem (υποτακτική υπερσυντελίκου). Απόδοσηà dicerent (υποτακτική παρατατικού).

Si iste in Manliana castra pervenerit: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον σύνδεσμο si (καταφατική). Σχηματίζει εξαρτημένο από το intellego, σύνθετο (δυο αποδόσεις), υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον. Εξαρτημένος λόγος: Υπόθεσηà si pervenerit (υποτακτική παρακειμένου), Απόδοσηà …fore…fore (απαρέμφατο μέλλοντα). Ανεξάρτητος λόγος:Υπόθεσηà si pervenerit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα), Απόδοσηà …erit…erit (οριστική μέλλοντα)

Quo intendit: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο castra. Εισάγεται: με το αναφορικό επίρρημα quo. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό και λειτουργεί ανεξάρτητα από τον πλάγιο λόγο) Ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν).

Qui non videat coniurationem esse factam: Αναφορική συμπερασματική πρόταση με όρο αναφοράς το neminem, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το intellego… fore. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –intellego… fore-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων , συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Qui non fateatur: Αναφορική συμπερασματική πρόταση με όρο αναφοράς το neminem, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το intellego… fore. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –intellego… fore-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων , συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Κείμενο 43

Ut primum exsulem deinde hostem te viderem: Συμπερασματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut (προεξαγγέλλεται στον λόγο από τη δεικτική αντωνυμία hoc). Εκφέρεται: με δυνητική υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –traxit-). Ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων , συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Quae te genuit: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο terram. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν). Δηλώνει το προτερόχρονο.

Atque aluit:  Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο terram. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν). Δηλώνει το προτερόχρονο.

Quamvis intesto et minaci animo perveneras: Παραχωρητική πρόταση, εκφράζει μια υποθετική κατάσταση που και αν δεχθούμε ότι αληθεύει, δεν αναιρείται το  περιεχόμενο της προσδιοριζόμενης πρότασης. Εισάγεται: με τον παραχωρητικό σύνδεσμο quamvis (γιατί ακολουθούν τα επίθετα infest και  minaci). Εκφέρεται: με οριστική ( ο σύνδεσμος quamvis συντάσσεται κανονικά με υποτακτική, η σύνταξή του με οριστική κατ’ αναλογία προς το quamquam είναι ποιητική και μετακλασσική) Υπερσυντελίκου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν). Δηλώνει το προτερόχρονο.

Cum in conspestu Roma fuit: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον χρονικό σύνδεσμο cum. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη) Παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν).

Ego nisi peperissmen: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο nisi (αρνητική). Σχηματίζει με απόδοση την κύρια πρόταση, υποθετικό λόγο του αντίθετου του πραγματικού με την υπόθεση να αναφέρεται στο παρελθόν (υποτακτική υπερσυντελίκου) και την απόδοση στο παρόν (υποτακτική παρατατικού). Υπόθεσηà nisi peperissem (υποτακτική υπερσυντελίκου), Απόδοσηà oppugnaretur (υποτακτική παρατατικού).

Nisi filium haberem: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο nisi (αρνητική). Σχηματίζει με απόδοση την κύρια πρόταση, υποθετικό λόγο του αντίθετου του πραγματικού στο παρόν. Υπόθεσηà nisi haberem (υποτακτική παρατατικού), Απόδοσηà essem (υποτακτική παρατατικού).

Si pergis:Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο si. Σχηματίζει, με απόδοση την κύρια πρόταση, υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης στο παρόν. Υπόθεσηà si pergis (οριστική ενεστώτα), Απόδοσηà manet (οριστική ενεστώτα).

Κείμενο 44

In qua nulla files, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis esse potest: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο vita. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quae (in qua: εμπρόθετη εισαγωγή). Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) Ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν). Δηλώνει το σύγχρονο.

Quis possit diligere eum, aut eum: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στο ρήμα nescio. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quis. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου -nescio-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Quem metuat: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο eum. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quem. Εκφέρεται: με υποτακτική (επειδή έχουμε πλάγιο λόγο) ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –nescio… posit diligere-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

A quo se metui putet: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο eum (το δεύτερο). Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quo. Εκφέρεται: με υποτακτική (επειδή έχουμε πλάγιο λόγο) ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –nescio… posit diligere-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Quodsi forte, ceciderunt: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο quodsi (καταφατική). Σχηματίζει με απόδοση την κύρια πρόταση υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης με την υπόθεση να αναφέρεται στο παρελθόν (οριστική παρακειμένου) και την απόδοση στο παρόν (οριστική ενεστώτα). Υπόθεσηà quodsi ceciderunt (οριστική παρακειμένου), Απόδοσηà intellegitur (οριστική ενεστώτα).

Ut fit plerumque: Παραβολική πρόταση, απλή, του τρόπου, ως β’ όρος σύγκρισης με α’ όρο την υποθετική. Εισάγεται: με τον παραβολικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Παρακειμένου (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –intellegitur-). Δηλὠνει το προτερόχρονο στο παρόν.

Quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem: Αναφορική ουσιαστική πρόταση ως υποκείμενο στο ρήμα est της κύριας. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται: με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό) ενεστώτα (γιατί αναφέρεται στο παρόν).  Δηλώνει το σύγχρονο.

Quos fidos amicos habuissem: Πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερική άγνοιας, ως αντικείμενο στο ρήμα intellexi. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quos. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –intellexi-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Quos (habuissem) infidos: Πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερική άγνοιας, ως αντικείμενο στο ρήμα intellexi. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quos. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –intellexi-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Cum iam neutris gratiam referre poteram: Χρονική πρόταση ως επεξήγηση στον επιρρηματικό προσδιορισμό του χρόνου tum. Εισάγεται: με τον χρονικό σύνδεσμο cum. Εκφέρεται:  με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη) Παρατατικού (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν).

Κείμενο 45

Quae apud Ciceronem gerantur: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερική άγνοιας ως αντικείμενο στο ρήμα cognoscit. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –cognoscit-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Quantoque in periculo res sit: Πλάγια ερωτηματική πρόταση μερική άγνοιας ως αντικείμενο στο ρήμα cognoscit. Εισάγεται: με την ερωτηματική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –cognoscit-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Ut ad Ciceronem epistulam deferat: Βουλητική πρόταση ως άμεσο αντικείμενο στο ρήμα persuadet. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –persuadet-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Ne intercepta epistula nostra consillia ab hostibus cognoscantur: Βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στα ρήματα curat και providet. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ne (γιατί είναι αρνητική). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου -curat και providet-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Ut, epistulam ad amentum tragulae adliget: Βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο monet. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –monet-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Ut intra castra abiciat: βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο monet. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –monet-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Si adire non possit: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο si non (αρνητική). Σχηματίζει εξαρτημένο από το monet υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον. Εξαρτημένος λόγος: Υπόθεσηà si non posit (υποτακτική ενεστώτα), Απόδοσηà ut adliget et abiciat (βουλητικές  προτάσεις). Ανεξάρτητος λόγος: Υπόθεσηà si non poteris (οριστική μέλλοντα), Απόδοσηà adliga et abice (προστακτική).

Ut tragulam mitteret: Βουλητική πρόταση ως αντικείμενο στο constituit. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –constituit-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Ut salutem sperent: Βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο adhortatur. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –adhortatur-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Μάθημα 46

Ut commune utilitatem nostrae anteponamus: Συμπερασματική πρόταση ως ςπςξήγηση στο illud, δηλώνει το αποστέλεσμα ή τη συνεπεια του ρήματος consequitur. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα Λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου -consequitur-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Ut leges omnium salutem singulorum saluti anteponut: Παραβολική πρόταση, απλή, του τρόπου, ως β’ όρος σύγκρισης με πρώτο όρο την κύρια. Εισάγεται: με τον παραβολικό σύνδεσμο ut (παραβολικό ζεύγος sic… ut). Εκφέρεται: με οριστική (γιατί η σύγκριση αφορά δυο πράξεις ή καταστάσεις που θεωρούνται ή είναι αντικειμενική πραγματικότητα).

Ut laudandus is sit: Συμπερασματική πρόταση ως υποκείμενο στο fit, εκφράζει γεγονός ή συμβάν. Εισάγεται: με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το συμπέρασμα στα Λατινικά είναι μια υποκειμενική πράξη ή κατάσταση) ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου -fit-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση. Έχουμε προσωπική σύνταξη του γερουνδιακού, γατί το γερουνδιακό ανήκει σε ρήμα ενεργητικό μεταβατικό που συντάσσεται με αιτιατική.

Qui pro re publica cabat: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο is. Εισάγεται: με τηναναφορική αντωνυμία qui. Εκφέρεται: με υποτακτική (λόγω έλξης προς την υποτακτική laudandus sit της συμπερασματικής πρότασης) ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –fit, laudandus sit-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

Quod decet cariorem nobis esse patriam quam nosmet ipsos: Αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας. Εισάγεται: με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται:  με οριστική (γιατί εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία).

Μάθημα 47

Quos legere secrete solebat:  Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο canos. Εισάγεται:  με την αναφορική αντωνυμία quos. Εκφέρεται:  με οριστική (γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό).

Quominus id faceret:  Πρόταση του quominus ως έμμεσο αντικείμενο στο απαρέμφατο deterrer. Εισάγεται:  με τον σύνδεσμο quominus. Εκφέρεται:  με υποτακτική (επειδή το περιεχόμενο εκφράζει την πρόθεση του υποκειμένου του ρήματος εξάρτησης) παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –voluit deterrer-).  Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Etsi super vestem earum deprehendit canos:  Εναντιωματική πρόταση, εκφράζει μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται:  με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi. Εκφέρεται:  με οριστική παρακειμένου (γιατί αναφέρεται στο παρελθόν). Δηλώνει το προτερόχρονο.

Donec induxit mentionem aetatis:  Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται:  με τον χρονικό σύνδεσμο donec. Εκφέρεται:  με οριστική (γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη).  Δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν.

Utrum post aliquot annos cana mallet an calva: Πλάγια ερωτηματική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα interrogavit, διμελής. Εισάγεται: με το ερωτηματικό μόριο (α’ μέλος) utrum (β’ μέλος) an… Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –interrogavit-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Cum illa respondisset:  Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό – διηγηματικό σύνδεσμο cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση μεταξύ κύριας και δευτερεύουσας πρότασης και δημιουργεί μια σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –obiecit-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Quin calva esse nolis:  Πρόταση του quin ως αντικείμενο στο ρήμα non dubito. Εισάγεται: με τον σύνδεσμο quin (επειδή το ρήμα εξάρτησης έχει άρνηση). Εκφέρεται: με υποτακτική (επειδή το περιεχόμενό της εκφράζει την πρόθεση του υποκειμένου του ρήματος εξάρτησης) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –non dubito-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Ne istae te calvam faciant: ενδοιαστική πρόταση ως αντικείμενο στο ρήμα non times. Εισάγεται:  με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο ne (γιατί εκφράζει φόβο μήπως γίνει κάτι). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό  της αφορά κάτι πιθανό ή εδεχόμενο) Ενεστώτα (γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου –non times-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

Μάθημα 48

Quae utilia factu essent:  Πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερική άγνοιας, ως αντικείμενο στο απαρέμφατο docere. Εισάγεται:  με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –persuasit, docere-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Si quid durius ei videbatur: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο si (καταφατική). Σχηματίζει με απόδοση την κύρια υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης στο παρελθόν. Υπόθεσηà si videbatur (οριστική παρατατικού), Απόδοσηà praedicabat (οριστική παρατατικού).

Quod imperandum militibus esset: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο quid. Εισάγεται: με την αναφορική αντωνυμία quod. Εκφέρεται:  με υποτακτική (λόγω πλαγίου λόγου) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –videbatur-). Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό – διηγηματικό σύνδεσμο cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση μεταξύ κύριας και δευτερεύουσας πρότασης και δημιουργεί μια σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –iussit-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Ut eam postero die repente in eum locum emitteret:  Βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα praecepit. Εισάγεται: με τον βουλητικό σύνδεσμο ut (γιατί είναι καταφατική). Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό) Παρατατικού (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –praecepit-). Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία των χρόνων, συγχρονίζεται η κύρια με τη δευτερεύουσα πρόταση.

In quo ipse cum amicis futures esset: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο locum. Εισάγεται:  με την αναφορική αντωνυμία quo (in quo εμπρόθετη εισαγωγή). Εκφέρεται: με υποτακτική (λόγω πλαγίου λόγου) Παρατατικού ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (futures esset, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –praecepit ut emitteret-). Δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν.

Quae perisset: Αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο cervam. Εισάγεται:  με την αναφορική αντωνυμία quae. Εκφέρεται: με υποτακτική (λόγω πλαγίου λόγου) Υπρσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –dixit-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Cum cerva emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset: Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται: με τον ιστορικό – διηγηματικό σύνδεσμο cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση μεταξύ κύριας και δευτερεύουσας πρότασης και δημιουργεί μια σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –iussit-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Μάθημα 49

Cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset:  Χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας. Εισάγεται:  με τον ιστορικό – διηγηματικό σύνδεσμο cum. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί ο ιστορικός διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση μεταξύ κύριας και δευτερεύουσας πρότασης και δημιουργεί μια σχέση αιτίου – αιτιατού ανάμεσά τους) Υπερσυντελίκου (γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –poposcit-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Quod tonsoris praeripuisset officium:  Αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας. Εισάγεται: με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod. Εκφέρεται: με υποτακτική (γιατί εκφράζει μια υποκειμενική αιτιολογία) υπερσυντελίκου (γιατί εκαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –venit, παρακείμενος-). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Quam aequo animo me ferro essem interemptura: Πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής άγνοιας, ως αντικείμενο στο απαρέμφατο experiri. Εισάγεται:  με το ερωτηματικό επίρρημα quam. Εκφέρεται:  με υποτακτική (γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης) Παρατατικού ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας (interemptura essem, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου –volui, experiri-). Δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν.

Si tibi consilium non ex sentential cessisset: Υποθετική πρόταση. Εισάγεται: με τον υποθετικό σύνδεσμο si. Σχηματίζει εξαρτημένο από το volui experiri υποθετικό λόγο της ανοιχτής υπόθεσης στο μέλλον. Εξαρτημένος λόγος: Υπόθεσηàsi non cessisset (υποτακτική υπερσυντελίκου), Απόδοσηà quam… interemptura essem (πλάγια ερωτηματική πρόταση). Ανεξάρτητος λόγος: Υπόθεσηà si non cesserit (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα), Απόδοση à quam… interimam? (ευθεία ερώτηση, οριστική μέλλοντα).