ΜΕΤΣΟΒΟ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΤΟΥ

Το Μέτσοβο, το «διαμάντι» της Πίνδου, το αρχοντοχώρι των ευεργετών και της ανεπανάληπτης φύσης μας καλεί να το γνωρίσουμε. 

Για την προέλευση της ονομασίας του υπάρχουν διάφορες εκδοχές: 

«Μέτσκα» στα σλαβικά σημαίνει αρκούδα και «όβο» σημαίνει χωριό. Αυτό οδήγησε κάποιους γλωσσολόγους να αποφανθούν ότι η λέξη Μέτσοβο σημαίνει Αρκουδοχώρι.

Το Μέτσοβο, στα κουτσοβλάχικα, λέγεται «Α-μίτζιο» που σημαίνει «εις το Μίτζιο» και σε παλιά κείμενα αναγράφεται «Μέτζοβο» και «Μέσσοβο». Είναι πιθανό το «μίτζιο» - «Μέτζο» να είναι παραφθορά του «μέσου» και με την προσθήκη του σλάβικου «όβο» έγινε «Μέτζοβο». Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ίσως ήταν «Μέσο» ή «Μέσο-χώρι» που υποδηλώνει πράγματι και το τοπογραφικό στίγμα της θέσης, στο μέσο της περιοχής.

Οι παλαιότεροι διανοούμενοι του Μετσόβου, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από το όνομα του ποταμού Μίντσιο, που υπάρχει κοντά στην πόλη Ambruce της Ιταλίας, περιοχή από την οποία έλκουν την καταγωγή τους οι ίδιοι και οι Βλάχοι της Θεσσαλίας.

Χτισμένο σε υψόμετρο 1160 μέτρων το Μέτσοβο βρίσκεται σκαρφαλωμένο στις πλαγιές του όρους Κιτίου, ανάμεσα στο Περιστέρι και την Κατάρα, στο μεταίχμιο των ορίων της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας. Tο Μέτσοβο είναι μια από τις πλέον γραφικές πόλεις της Ελλάδας, που "ξεχειλίζει" παράδοση κι έχει κατορθώσει να αναδειχθεί σε δημοφιλή τουριστικό προορισμό.
Είναι πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, με πληθυσμό γύρω στους 6.000 κατοίκους. 

Στο Μέτσοβο, πέρα από την ελληνική γλώσσα, χρησιμοποιείται σε στενό, οικογενειακό, φιλικό και επαγγελματικό περιβάλλον ως προφορική μόνο γλώσσα και η βλάχικη.

Σύμφωνα με στοιχεία του Ιδρύματος "Εγνατία Ηπείρου", το Μέτσοβο αναφέρεται για πρώτη φορά το 1380 μ.Χ., στο χρονικό των αυταδέλφων Φιλανρωπηνών Πρόκλου και Κομνηνού.
Αρχικά ήταν ένας μικρός συνοικισμός ποιμένων. Αργότερα, λόγω της σημαντικής γεωγραφικής του θέσης, έτυχε ιδιαίτερης προνομιακής μεταχείρισης, που συνέβαλε στην επιβίωση και επιτάχυνε τους ρυθμούς της πολυσχιδούς ανάπτυξης σε δύσκολους καιρούς.
Αναφέρεται ότι το 1430 μ.Χ. χορηγήθηκαν προνόμια στους Μετσοβίτες από τον Σουλτάνο Μουράτ τον Β' ως επιβράβευση της καλής συμπεριφοράς των Μετσοβιτών φυλάκων του Ζυγού προς τα τουρκικά στρατεύματα του Σινάν Πασά, που κατευθυνόταν στα Γιάννινα. Ανανέωση των προνομίων αυτών έχουμε το 1659 από τον Σουλτάνο Μεχμέτ το Δ'.
Με βάση τα προνόμια αυτά, το Μέτσοβο και τα γύρω χωριά Μαλακάσι, Μηλιά, Ανήλιο, Βοτονόσι, Παλιά Κουτσούφλιανη (Πλατάνιστος) και Δερβεντίστα (Ανθοχώρι) αποτέλεσαν ένα είδος ομοσπονδίας, μια αυτόνομη δημοκρατική πολιτεία μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τα προνόμια του Μετσόβου καταργήθηκαν το 1795 από το συγκεντρωτικό κράτος του Αλή Πασά. Εξαίρεση αποτέλεσε η Πατριαρχική Εξαρχία, η οποία διατηρήθηκε μέχρι το 1924.
Το 1700 μ.Χ. ιδρύθηκε στο Μέτσοβο ιδιοσυντήρητο ελληνικό σχολείο, που αναδείχτηκε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα παιδείας, όπου δίδαξαν οι επιφανέστεροι δάσκαλοι της εποχής.
Μεγάλη καταστροφή υπέστη το Μέτσοβο στις 27 Μαρτίου 1854 από τα τουρκικά στρατεύματα του Αβδή Πασά. Πρόκειται για τον περίφημο "Χαλασμό του Γρίβα".
Η πρόοδος που σημειώθηκε στο Μέτσοβο μετά την καταστροφή του Γρίβα οφείλεται στους πολλούς ευεργέτες που ανέδειξε η πόλη, οι οποίοι με τα πλούσια κληροδοτήματα που άφησαν, το στήριξαν οικονομικά.

Το Μέτσοβο απελευθερώθηκε από τον Τουρκικό Ζυγό στις 31 Οκτωβρίου 1912 από δυνάμεις του τακτικού Ελληνικού στρατού, των Κρητών εθελοντών προσκόπων και των Hπειρωτών εθελοντών.

Αποφασιστικής σημασίας γεγονός για τη σύγχρονη οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη του Μετσόβου αποτελεί το Ίδρυμα Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα, που δημιουργήθηκε το 1948, από τον ίδιο τον Ευεργέτη με την παρακίνηση και ενθάρρυνση του Ευάγγελου Αβέρωφ Τοσίτσα.

Στους μεγάλους άνδρες του Μετσόβου συγκαταλέγονται: ο Μετσοβίτης νεομάρτυς Νικόλαος (+17 Μαϊου 1617), οι Διδάσκαλοι του Γένους Νικόλαος Τζαρτζούλης, Παρθένιος Κατζιούλης, Δημήτριος Βαρδάκας, Τρύφων ο ιερομόναχος, Αδάμ Τσαπέκος, οι Εθνικοί Ευεργέτες Γεώργιος Αβέρωφ, Νικόλαος Στουρνάρας,

Μιχαήλ Τοσίτσας, Τριαντάφυλλος Τσουμάγκας, Κυριάκος Φλόκας, Βαρώνος Μιχαήλ Τοσίτσας, οι Εθνικοί αγωνιστές Δημήτριος Ίπατρος, Αναστάσιος Μανάκης, Ιωάννης Γκαδέλος, Απόστολος Χατζής, Δημήτριος Ζαμάνης και ο πολιτικός και Ευεργέτης Ευάγγελος Αβέρωφ Τοσίτσας.

Τοσίτσας και Αβέρωφ

Ακολουθώντας το παράδειγμα του Αλή πασά στα Γιάννενα, ο Μοχάμετ Άλι από την Καβάλα (1769 - 1849) δημιούργησε περίπου αυτόνομο δικό του κράτος στην Αίγυπτο, όπου, το 1804, αναγνωρίστηκε πασάς από τον σουλτάνο. Δικός του γιος ήταν ο Ιμπραήμ που στάλθηκε να πάρει το Μεσολόγγι (1826) κι έπειτα να προσπαθήσει να καταστείλει την ελληνική επανάσταση στον Μοριά.

 Μερικά χρόνια αργότερα, τα πράγματα είχαν ριζικά αλλάξει. Στα 1831, ο Μοχάμετ πολεμούσε εναντίον του σουλτάνου και προέλαυνε ως τη Μικρά Ασία.

Με τη μεσολάβηση των μεγάλων δυνάμεων, επέστρεψε στην Αίγυπτο. Στα 1840, του είχε αναγνωριστεί το δικαίωμα της κληρονομικής αντιβασιλείας. Ο Μοχάμετ βάλθηκε να εκσυγχρονίσει τη χώρα του. Σύμβουλό του είχε τον Θεόδωρο Τοσίτσα από το Μέτσοβο, τον πιο πλούσιο γαιοκτήμονα της Αλεξάνδρειας και, ταυτόχρονα, τραπεζίτη. Ζήτησε από τον βασιλιά της Ελλάδας, Όθωνα, να αναβαθμίσει το ελληνικό προξενείο της Μανσούρας και να του στείλει έναν γενικό πρόξενο.

Στάλθηκε ο Μετσοβίτης Μιχαήλ Τοσίτσας, γιος του Θεόδωρου.

Μαζί του έσπευσαν εκατοντάδες Έλληνες. Ο Μοχάμετ τους ήθελε ως εκπολιτιστές. Πολύ σύντομα, η ελληνική παροικία στην Αίγυπτο έσφυζε από ζωή και απολάμβανε τον βαθύ σεβασμό των Αιγυπτίων Ο Μιχαήλ Τοσίτσας που είχε επίσης καταφέρει να πλουτίσει, έκτισε στην Αλεξάνδρεια την «Τοσιτσαία Σχολή». Ο Μοχάμετ πέθανε το 1849. Την ίδια χρονιά, ο Μιχαήλ Τοσίτσας επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Διέθεσε την περιουσία του για την ανέγερση του Πολυτεχνείου και τη δημιουργία και άλλων φιλανθρωπικών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

Στην Αλεξάνδρεια, εκείνον τον καρό διέπρεπε ο, επίσης Μετσοβίτης, Γεώργιος Αβέρωφ (1818 – 1899).



Όσο ζούσε (και με κληροδότημα όταν πέθανε), διέθεσε την περιουσία του για τη συμπλήρωση του Πολυτεχνείου, το κτίσιμο του «Εφηβείου» (φυλακές Αβέρωφ), την αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού Σταδίου 
όπου διεξήχθησαν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες (1896), την δημιουργία των ανδριάντων του Ρήγα Φεραίου και του πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ μπροστά στο πανεπιστήμιο κ.α. Από δικό του κληροδότημα προέκυψαν τα χρήματα για τη ναυπήγηση του θρυλικού θωρηκτού «Αβέρωφ». 

Μεγάλες ήταν οι ευεργεσίες του και στην Αλεξάνδρεια αλλά και στο Μέτσοβο. Η προτομή του κοσμεί την είσοδο του Παναθηναϊκού Σταδίου.