ΤΑ ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ -ΤΟΣ ΚΑΙ -ΤΕΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Ο  -ΤΟΣ ΚΑΙ  Ο -ΤΕΟΣ

Tα ρηματικά επίθετα σε -τός και -τέος είναι από τις ενότητες του συντακτικού που θέλουν ιδιαίτερη προσοχή από τους υποψηφίους της θεωρητικής κατεύθυνσης. Ακολουθεί θεωρία και σύνταξη των ρηματικών επιθέτων της αρχαίας ελληνικής.

Τ Α Ρ Η Μ Α Τ Ι Κ Α Ε Π Ι Θ Ε Τ Α

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ:

Α) Τα ρηματικά επίθετα λήγουν σε –τός, –τή, –τόν, π.χ. κρυπτός – ή – όν. Σημαίνουν ό,τι και η

μετοχή του ΕΝΣ ή του ΑΟΡ ή του ΠΡΚ του ρήματος από το οποίο προέρχονται. Έχουν ενεργητική

και παθητική σημασία.

Μεταφράζονται: 1. Με το μπορεί να + αυτό που σημαίνει το ρήμα από το οποίο προέρχονται

(π.χ. ἁλωτὸς  αυτός που μπορεί να κυριευθεί) και 2. Άξιος να + αυτό που σημαίνει το ρήμα από

το οποίο προέρχονται (π.χ. θαυμαστὸς  ο άξιος να θαυμάζεται).

Γενικά, στη σύνταξη δεν διαφέρουν σε τίποτα από τα άλλα επίθετα. Διαφοροποιούνται στη

μετάφραση. Όταν έχουν παθητική σημασία, συντάσσονται και με δοτική του ποιητικού αιτίου

(ενεργούντος προσώπου).

Β) Άλλα ρηματικά επίθετα λήγουν σε –τέος, –τέα, –τέον, π.χ. γραπτέος – α –ον.

Μεταφράζονται: με το πρέπει να + αυτό που σημαίνει το ρήμα από το οποίο προέρχονται

(π.χ. διδακτέος  αυτός που πρέπει να διδαχθεί).

ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ:

Α) Απρόσωπη σύνταξη: στην απρόσωπη σύνταξη έχουμε το ουδέτερο ενός επιθέτου σε –τέον

ή –τέα (πληθ.) μαζί με το ἐστὶ (που μπορεί και να εννοείται).

Όταν έχουμε απρόσωπη σύνταξη ρηματικού επιθέτου, το παίρνουμε μαζι με το ἐστὶ και δεν

ψάχνουμε για υποκείμενο, αλλά για αντικείμενο. Το αντικείμενο του ρηματικού επιθέτου

βρίσκεται στην πτώση που απαιτεί το ρήμα, από το οποίο προέρχεται το ρηματικό επίθετο. Στην

απρόσωπη σύνταξη ρηματικού επιθέτου συχνά έχουμε μια δοτική προσωπική του ποιητικού

αιτίου (ενεργούντος προσώπου).

Ανάλυση απρόσωπης σύνταξης ρηματικού επιθέτου: παίρνουμε το απρόσωπο δεῖ, ενώ το

ρηματικό επίθετο το τρέπουμε σε απαρέμφατο (συνήθως ΕΝΣ) ως υποκείμενο του δεῖ (απρόσωπη

σύνταξη). Το αντικείμενο του ρηματικού επιθέτου έχει γίνει τώρα αντικείμενο του απαρεμφάτου.

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται κανονικά σε αιτιατική λόγω ετεροπροσωπίας. Αν

υπάρχει δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου, τότε απ’ αυτήν βγάζουμε την αιτιατική ως

υποκείμενο του απαρεμφάτου.

Β) Προσωπική σύνταξη: το επίθετο μπορεί να βρίσκεται σε όλα τα γένη με τις καταλήξεις –

τέος (αρσ.), –τέα (θηλ.), εκτός του ουδετέρου, γιατί σ’ αυτήν την περίπτωση θα έχουμε απρόσωπη

σύνταξη.

Ισχύουν τα ίδια, όπως και στην απρόσωπη σύνταξη. Εδώ όμως υπάρχει υποκείμενο στο ρήμα

εἰμὶ κανονικά σε ονομαστική και το ρηματικό επίθετο παίζει το ρόλο του κατηγορουμένου σ’ αυτό

το υποκείμενο, λόγω του συνδετικού εἰμί. Υπάρχει και δοτική του ποιητικού αιτίου.

Η ανάλυση είναι ίδια. Το υποκείμενο όμως στην ανάλυση γίνεται αντικείμενο του

απαρεμφάτου στην κατάλληλη πτώση.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

1. Θεραπευτέον ἐστὶ τοὺς θεοὺς (απρόσωπη σύνταξη)  Δεῖ θεραπεύειν (ἡμᾶς) τοὺς θεοὺς

(ανάλυση).

2. Τοὺς φίλους εὐεργετητέον (ενν. ἐστὶ) (απρόσωπη σύνταξη)  Δεῖ εὐεργετεῖν (ἡμᾶς)

τοὺς φίλους (ανάλυση).

3. Θεραπευτέοι εἰσὶν οἱ θεοὶ (προσωπική σύνταξη)  Δεῖ θεραπεύεσθαι τοὺς θεούς

(ανάλυση).

4. Βοηθητέοι εἰσὶν οἱ φίλοι (προσωπική σύνταξη)  Δεῖ βοηθεῖσθαι τοὺς φίλους

(ανάλυση).