Ακολουθούν δοκίμια για το μάθημα:
"Έκφραση- Έκθεση¨πάνω σε πέντε (5) θεματικές ενότητες: 1)ΝΕΥΡΙΚΗ
ΑΝΟΡΕΞΙΑ, ΜΟΔΑ, ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ. 2)ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ. 3)ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ.
4)ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΑ(«Ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε!»).5)ΝΕΑΝΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ
ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΠΑΙΔΙΑ «ΑΙΧΜΑΛΩΤΑ» ΤΟΥ ΚΑΘΡΕΦΤΗ
Είναι κατά κανόνα υπάκουα, επιμελή, νομοταγή… Παιδιά-πρότυπα. Δεν επαναστατούν, νομίζουν ότι θέτουν εαυτόν στην υπηρεσία του ιερού καθήκοντος να τελειοποιήσουν την εικόνα τους. Αυτή την εικόνα που λανσάρεται ως τέλεια στις πασαρέλες… Και φθάνουν στο σημείο να χάνουν τον εαυτό τους – καμιά φορά κυριολεκτικά
Ισως οι περισσότεροι από εμάς να έχουμε συνδέσει την νευρική ανορεξία με τα μοντέλα-κρεμάστρες-ακτινογραφίες που βλέπουμε στις πασαρέλες. ‘Η ακόμη να θεωρούμε ότι τα λιπόσαρκα μοντέλα, λειτουργώντας ως πρότυπα ομορφιάς, ωθούν τις κοπέλες σε εξουθενωτικές δίαιτες που βάζουν τη ζωή τους σε κίνδυνο. Θα ήταν όμως υπεραπλουστευμένες γενικεύσεις να θεωρήσουμε ότι η νευρική ανορεξία «προτιμά» τα μοντέλα ή πως μόνο τα μοντέλα ευθύνονται για την έξαρσή της. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι πιο περίπλοκο: η νόσος χτυπά την έφηβη της διπλανής πόρτας (ενίοτε και της δικής μας πόρτας!) και τα χαμόγελα των μοντέλων στις ιλουστρασιόν σελίδες των περιοδικών δεν είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για την εμφάνιση της νόσου. Τι κάνει λοιπόν ένα κατά τα άλλα υγιές παιδί να παύει να τρώει σε τέτοιο βαθμό ώστε να απειλείται η ζωή του;
Παραπλανητική η «ανορεξία»
Για τα «πώς» και τα «γιατί» αυτής της σύγχρονης μάστιγας μίλησε στο «Βήμα» η παιδοψυχίατρος κυρία Μαρία Μπελιβανάκη επιμελήτρια Β’ του ΕΣΥ στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία». «Σαφώς η αιτία άρνησης της τροφής δεν είναι η ανορεξία» τονίζει η κυρία Μπελιβανάκη και εξηγεί: «Η ονομασία της νόσου είναι παραπλανητική, ή τουλάχιστον δεν περιγράφει αυτό που συμβαίνει στα παιδιά στα πρώτα στάδιά της. Τα παιδιά πεινάνε και μάλιστα πολύ! Δεν αρνούνται το φαγητό επειδή δεν έχουν όρεξη, το αρνούνται επειδή θέλουν να χάσουν βάρος. Ελέγχουν λοιπόν πλήρως την τροφή που προσλαμβάνουν και συχνά καταφεύγουν σε δραστικότερα μέτρα, όπως η έντονη άσκηση και η λήψη καθαρκτικών, προκειμένου να επισπεύσουν την απώλεια βάρους. Φυσικά, σε προχωρημένο στάδιο παύει πια να υπάρχει και η όρεξη καθώς η ασιτία έχει επηρεάσει τα αντίστοιχα κέντρα του εγκεφάλου και όχι μόνο».
Τι είναι λοιπόν η νευρική ανορεξία και γιατί τα παιδιά ξαφνικά αποφασίζουν πως είναι ώρα να χάσουν πολύ βάρος; «Πρόκειται για διαταραχή της διατροφής, η οποία είναι έκφανση της πολύ κακής εικόνας που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους και η οποία ενέχει πολλές συνιστώσες. Το ανορεξικό παιδί αρνείται να παραδεχθεί την πραγματικότητα, η οποία διογκώνεται σε τεράστιες διαστάσεις. Μερικά παραπάνω γραμμάρια βάρους ισοδυναμούν με παραμόρφωση. Ας μην ξεχνούμε ότι και η σωματική ανάπτυξή τους είναι μια πραγματικότητα η οποία μπορεί να αποτελέσει παράγοντα στρες και έτσι επιχειρούν να την ελέγξουν και ει δυνατόν να τη σταματήσουν διακόπτοντας το φαγητό. Επίσης, η ασιτία στην οποία υποβάλλονται τα ανορεξικά παιδιά αποτελεί έμμεσο τρόπο να κάνουν κακό στον εαυτό τους. Αρκετά από τα ανορεξικά παιδιά έχουν έντονες τάσεις θανάτου» σημειώνει η κυρία Μπελιβανάκη.
Ως προς την επίδραση των εικόνων που βομβαρδίζουν τα παιδιά μέσα από την τηλεόραση και τα περιοδικά, η ελληνίδα ψυχίατρος είναι κατηγορηματική: «Δεν αρκεί η απλή μίμηση για να οδηγηθεί ένα παιδί στη νευρική ανορεξία. Πρέπει να υπάρχει το κατάλληλο έδαφος στον ψυχισμό των παιδιών για να μπορέσουν οι εικόνες των πολύ λεπτών γυναικών-προτύπων να δράσουν καταλυτικά στην εμφάνιση της νόσου».
Εσωτερική τρικυμία
Ποιος είναι λοιπόν ο πρόσφορος ψυχισμός για την εμφάνιση της νευρικής ανορεξίας; Ποιο είναι το προφίλ ενός παιδιού σε κίνδυνο; Μπορούν οι γονείς και οι δάσκαλοι να διαγνώσουν πρώιμα σημάδια; Μπορεί να προληφθεί το επικείμενο κακό; «Δυστυχώς, ένα από τα χαρακτηριστικά της νευρικής ανορεξίας είναι ότι εμφανίζεται σε παιδιά που δεν προκαλούν προβλήματα στους γονείς τους. Πρόκειται για απολύτως προσαρμοσμένα παιδιά, υπάκουα, επιμελή, χωρίς επαναστατικές τάσεις. Μπορεί να είναι λίγο εσωστρεφή και να μην έχουν πολλές παρέες, αλλά για κάποιους γονείς αυτό δεν είναι ανησυχητικό φαινόμενο. Παρά την επιφανειακή ηρεμία, όμως, τα ανορεξικά παιδιά βιώνουν μια εσωτερική τρικυμία την οποία εξωτερικεύουν, κάνοντας κακό στον εαυτό τους και πληγώνοντας ταυτοχρόνως τους οικείους τους» εξηγεί η κυρία Μπελιβανάκη και προσθέτει: «Εμείς στη μονάδα νοσηλείας αρχίζουμε να ελπίζουμε ότι η αγωγή είναι αποτελεσματική όταν πετύχουμε να εξωθήσουμε το παιδί σε μια έκρηξη θυμού, όταν το κάνουμε να εξωτερικεύσει τον συσσωρευμένο θυμό που κρύβει βαθιά μέσα του».
Το κύριο πρόσωπο προς το οποίο στρέφεται ο θυμός είναι συνήθως η μητέρα για την οποία συνυπάρχουν στο παιδί αισθήματα αγάπης, εξάρτησης, και έντονου ανταγωνισμού. Προκειμένου να αντιληφθεί κανείς πόσο κακό μπορεί να κάνει αυτός ο συσσωρευμένος θυμός, αρκεί να υπογραμμίσουμε πως κάποια από τα παιδιά που εισάγονται για νοσηλεία έχουν ήδη χάσει τόσο βάρος ώστε μαζί του έχουν απολέσει και τη διάθεσή τους για ζωή. Και δεν είναι μόνο η ψυχολογική υγεία που διαταράσσεται: η ασιτία επιδρά σε όλα τα συστήματα, το ενδοκρινικό, το γαστρεντερικό, το αναπνευστικό, το καρδιαγγειακό, το σκελετικό. Οσο για τη συχνότητα των περιπτώσεων που οδηγούνται σε αυτό το σημείο, σας διαβεβαιούμε πως δεν πρόκειται για εξαιρέσεις! Βλέπετε, ένα άλλο “χαρακτηριστικό” της νευρικής ανορεξίας είναι η άρνηση των γονέων να δεχθούν ότι το παιδί τους βιώνει ένα σοβαρό πρόβλημα καθώς κάτι τέτοιο τους εξαναγκάζει να έρθουν αντιμέτωποι με τη δική τους πιθανή αποτυχία ως γονέων. Αν στα παραπάνω προστεθεί και η άρνηση των εφήβων κυρίως ασθενών να συνεργαστούν και να οδηγηθούν στον γιατρό, η κατάσταση της υγείας των παιδιών που εισάγονται για νοσηλεία είναι ιδιαίτερα κλονισμένη.
Πρώτα το σώμα…
Το πρώτο πράγμα που γίνεται στη μονάδα νοσηλείας είναι να θεραπευτεί το σώμα των παιδιών και αυτό δεν είναι τυχαίο: «Αφενός πρέπει τα παιδιά να βγουν από τον θανάσιμο κίνδυνο τον οποίο διατρέχουν και αφετέρου πολλές από τις ψυχικές διαταραχές, π.χ. κατάθλιψη ή τάσεις αυτοκτονίας, που εμφανίζουν οφείλονται στην ασιτία. Ετσι, το πρώτο μέλημά μας είναι η αποκατάσταση της οργανικής σταθερότητας των παιδιών ενώ παράλληλα ασχολούμαστε με τον ψυχισμό τους» αναφέρει η κυρία Μπελιβανάκη.
Η αγωγή στην οποία υποβάλλονται τα παιδιά δεν είναι κατά βάση φαρμακευτική. Ομάδα ειδικών παιδοψυχιάτρων και παιδοψυχολόγων αναπτύσσει σχέση εμπιστοσύνης και ουσιαστικής επικοινωνίας με τα παιδιά, καθοδηγώντας τα να βρουν την έξοδο από τον λαβύρινθο στον οποίον έχουν εγκλωβιστεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ταυτόχρονη αγωγή για την οικογένεια (από άλλους ειδικούς, καθώς το παιδί πρέπει να γνωρίζει ότι η δική του σχέση με τον γιατρό δεν θα έχει παρεμβολές από το περιβάλλον του) βοηθά στην ταχύτερη βελτίωση της υγείας του παιδιού. Αν οι αριθμοί έχουν κάποια αξία, αρκεί να αναφέρουμε ότι υπήρξαν παιδιά που στη διάρκεια της πεντάμηνης θεραπείας τους ψήλωσαν πάνω από 10 πόντους! Με άλλα λόγια, αν και η θεραπεία είναι μακροχρόνια και πολλές φορές παρατηρούνται υποτροπές, το μήνυμα είναι αισιόδοξο: το παραμύθι της φανταστικής Αννας της εισαγωγής μας αλλά και κάθε αληθινής καθημερινής Αννας μπορεί να έχει αίσιο τέλος.
Παραπλανητική η «ανορεξία»
Για τα «πώς» και τα «γιατί» αυτής της σύγχρονης μάστιγας μίλησε στο «Βήμα» η παιδοψυχίατρος κυρία Μαρία Μπελιβανάκη επιμελήτρια Β’ του ΕΣΥ στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία». «Σαφώς η αιτία άρνησης της τροφής δεν είναι η ανορεξία» τονίζει η κυρία Μπελιβανάκη και εξηγεί: «Η ονομασία της νόσου είναι παραπλανητική, ή τουλάχιστον δεν περιγράφει αυτό που συμβαίνει στα παιδιά στα πρώτα στάδιά της. Τα παιδιά πεινάνε και μάλιστα πολύ! Δεν αρνούνται το φαγητό επειδή δεν έχουν όρεξη, το αρνούνται επειδή θέλουν να χάσουν βάρος. Ελέγχουν λοιπόν πλήρως την τροφή που προσλαμβάνουν και συχνά καταφεύγουν σε δραστικότερα μέτρα, όπως η έντονη άσκηση και η λήψη καθαρκτικών, προκειμένου να επισπεύσουν την απώλεια βάρους. Φυσικά, σε προχωρημένο στάδιο παύει πια να υπάρχει και η όρεξη καθώς η ασιτία έχει επηρεάσει τα αντίστοιχα κέντρα του εγκεφάλου και όχι μόνο».
Τι είναι λοιπόν η νευρική ανορεξία και γιατί τα παιδιά ξαφνικά αποφασίζουν πως είναι ώρα να χάσουν πολύ βάρος; «Πρόκειται για διαταραχή της διατροφής, η οποία είναι έκφανση της πολύ κακής εικόνας που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους και η οποία ενέχει πολλές συνιστώσες. Το ανορεξικό παιδί αρνείται να παραδεχθεί την πραγματικότητα, η οποία διογκώνεται σε τεράστιες διαστάσεις. Μερικά παραπάνω γραμμάρια βάρους ισοδυναμούν με παραμόρφωση. Ας μην ξεχνούμε ότι και η σωματική ανάπτυξή τους είναι μια πραγματικότητα η οποία μπορεί να αποτελέσει παράγοντα στρες και έτσι επιχειρούν να την ελέγξουν και ει δυνατόν να τη σταματήσουν διακόπτοντας το φαγητό. Επίσης, η ασιτία στην οποία υποβάλλονται τα ανορεξικά παιδιά αποτελεί έμμεσο τρόπο να κάνουν κακό στον εαυτό τους. Αρκετά από τα ανορεξικά παιδιά έχουν έντονες τάσεις θανάτου» σημειώνει η κυρία Μπελιβανάκη.
Ως προς την επίδραση των εικόνων που βομβαρδίζουν τα παιδιά μέσα από την τηλεόραση και τα περιοδικά, η ελληνίδα ψυχίατρος είναι κατηγορηματική: «Δεν αρκεί η απλή μίμηση για να οδηγηθεί ένα παιδί στη νευρική ανορεξία. Πρέπει να υπάρχει το κατάλληλο έδαφος στον ψυχισμό των παιδιών για να μπορέσουν οι εικόνες των πολύ λεπτών γυναικών-προτύπων να δράσουν καταλυτικά στην εμφάνιση της νόσου».
Εσωτερική τρικυμία
Ποιος είναι λοιπόν ο πρόσφορος ψυχισμός για την εμφάνιση της νευρικής ανορεξίας; Ποιο είναι το προφίλ ενός παιδιού σε κίνδυνο; Μπορούν οι γονείς και οι δάσκαλοι να διαγνώσουν πρώιμα σημάδια; Μπορεί να προληφθεί το επικείμενο κακό; «Δυστυχώς, ένα από τα χαρακτηριστικά της νευρικής ανορεξίας είναι ότι εμφανίζεται σε παιδιά που δεν προκαλούν προβλήματα στους γονείς τους. Πρόκειται για απολύτως προσαρμοσμένα παιδιά, υπάκουα, επιμελή, χωρίς επαναστατικές τάσεις. Μπορεί να είναι λίγο εσωστρεφή και να μην έχουν πολλές παρέες, αλλά για κάποιους γονείς αυτό δεν είναι ανησυχητικό φαινόμενο. Παρά την επιφανειακή ηρεμία, όμως, τα ανορεξικά παιδιά βιώνουν μια εσωτερική τρικυμία την οποία εξωτερικεύουν, κάνοντας κακό στον εαυτό τους και πληγώνοντας ταυτοχρόνως τους οικείους τους» εξηγεί η κυρία Μπελιβανάκη και προσθέτει: «Εμείς στη μονάδα νοσηλείας αρχίζουμε να ελπίζουμε ότι η αγωγή είναι αποτελεσματική όταν πετύχουμε να εξωθήσουμε το παιδί σε μια έκρηξη θυμού, όταν το κάνουμε να εξωτερικεύσει τον συσσωρευμένο θυμό που κρύβει βαθιά μέσα του».
Το κύριο πρόσωπο προς το οποίο στρέφεται ο θυμός είναι συνήθως η μητέρα για την οποία συνυπάρχουν στο παιδί αισθήματα αγάπης, εξάρτησης, και έντονου ανταγωνισμού. Προκειμένου να αντιληφθεί κανείς πόσο κακό μπορεί να κάνει αυτός ο συσσωρευμένος θυμός, αρκεί να υπογραμμίσουμε πως κάποια από τα παιδιά που εισάγονται για νοσηλεία έχουν ήδη χάσει τόσο βάρος ώστε μαζί του έχουν απολέσει και τη διάθεσή τους για ζωή. Και δεν είναι μόνο η ψυχολογική υγεία που διαταράσσεται: η ασιτία επιδρά σε όλα τα συστήματα, το ενδοκρινικό, το γαστρεντερικό, το αναπνευστικό, το καρδιαγγειακό, το σκελετικό. Οσο για τη συχνότητα των περιπτώσεων που οδηγούνται σε αυτό το σημείο, σας διαβεβαιούμε πως δεν πρόκειται για εξαιρέσεις! Βλέπετε, ένα άλλο “χαρακτηριστικό” της νευρικής ανορεξίας είναι η άρνηση των γονέων να δεχθούν ότι το παιδί τους βιώνει ένα σοβαρό πρόβλημα καθώς κάτι τέτοιο τους εξαναγκάζει να έρθουν αντιμέτωποι με τη δική τους πιθανή αποτυχία ως γονέων. Αν στα παραπάνω προστεθεί και η άρνηση των εφήβων κυρίως ασθενών να συνεργαστούν και να οδηγηθούν στον γιατρό, η κατάσταση της υγείας των παιδιών που εισάγονται για νοσηλεία είναι ιδιαίτερα κλονισμένη.
Πρώτα το σώμα…
Το πρώτο πράγμα που γίνεται στη μονάδα νοσηλείας είναι να θεραπευτεί το σώμα των παιδιών και αυτό δεν είναι τυχαίο: «Αφενός πρέπει τα παιδιά να βγουν από τον θανάσιμο κίνδυνο τον οποίο διατρέχουν και αφετέρου πολλές από τις ψυχικές διαταραχές, π.χ. κατάθλιψη ή τάσεις αυτοκτονίας, που εμφανίζουν οφείλονται στην ασιτία. Ετσι, το πρώτο μέλημά μας είναι η αποκατάσταση της οργανικής σταθερότητας των παιδιών ενώ παράλληλα ασχολούμαστε με τον ψυχισμό τους» αναφέρει η κυρία Μπελιβανάκη.
Η αγωγή στην οποία υποβάλλονται τα παιδιά δεν είναι κατά βάση φαρμακευτική. Ομάδα ειδικών παιδοψυχιάτρων και παιδοψυχολόγων αναπτύσσει σχέση εμπιστοσύνης και ουσιαστικής επικοινωνίας με τα παιδιά, καθοδηγώντας τα να βρουν την έξοδο από τον λαβύρινθο στον οποίον έχουν εγκλωβιστεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ταυτόχρονη αγωγή για την οικογένεια (από άλλους ειδικούς, καθώς το παιδί πρέπει να γνωρίζει ότι η δική του σχέση με τον γιατρό δεν θα έχει παρεμβολές από το περιβάλλον του) βοηθά στην ταχύτερη βελτίωση της υγείας του παιδιού. Αν οι αριθμοί έχουν κάποια αξία, αρκεί να αναφέρουμε ότι υπήρξαν παιδιά που στη διάρκεια της πεντάμηνης θεραπείας τους ψήλωσαν πάνω από 10 πόντους! Με άλλα λόγια, αν και η θεραπεία είναι μακροχρόνια και πολλές φορές παρατηρούνται υποτροπές, το μήνυμα είναι αισιόδοξο: το παραμύθι της φανταστικής Αννας της εισαγωγής μας αλλά και κάθε αληθινής καθημερινής Αννας μπορεί να έχει αίσιο τέλος.
Το γράμμα της Μαριλένας
Και τρία μπιζέλια να φας, μπορεί να νιώσεις τύψεις. Λες και η αυτοκαταστροφή είναι σκοπός ιερός…
Φαγητό. Τι άραγε να σημαίνει; Και τι σχέση έχουμε εμείς με αυτό; Πώς το αντιμετωπίζουμε και πώς το χρησιμοποιούμε; Μεγάλη απορία που μόνο η καρδιά και το στομάχι μπορούν να λύσουν.
Εμένα προσωπικά το όνομά μου είναι Μαριλένα και θέλω να σας πω να μην κάνετε δίαιτα, όπως εγώ που έφτασα 30 κιλά. Δηλαδή, ζυγιζόμουν και ήμουν 42 κιλά και έλεγα τότε «θα είμαι καλά στα 38» και μετά στα 36, στα 32 και… ούτω καθ’ εξής.
- Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου!
- Μα ποιος είσαι εσύ;
- Το καλό σου και υπερβολικά ταλαιπωρημένο στομαχάκι. Θυμάσαι που…
- Ασ’ το! Μην το πεις. Θυμάμαι τι έπαθες. Σιγά σιγά έφτασα να τρέφομαι μία φορά την ημέρα κι όλο και πιο λίγο.
Παλιά όλο μου έλεγαν «έχεις παχύνει και σταμάτα να τρως γλυκά». Και όλο πιο πολύ πληγωνόμουν και ύστερα άρχισα να πληγώνω εμένα. Μέσα και έξω. Πάλι καλά. Και για να είμαι ειλικρινής εμένα με πρόλαβαν. Αλλες μια ντομάτα τρώνε και αν..!
- Ασε που είχες γίνει… φάντασμα!
- Ποιος είσαι πάλι εσύ;
- Ο κρυστάλλινος καθρέφτης σου. Που με ρωτούσες, όπως η μητριά της Χιονάτης, «είμαι η ομορφότερη;» και εγώ απαντούσα «όχι». Αλλά δεν εννοούσα «χάσε κιλά» αλλά «πάρε».
- Αχ, ναι… θυμάμαι. Μου πέταγε ο θώρακας. Και οι ώμοι μου. Και κάτι πόδια σαν κλαράκια. Με το που έτρωγα (με το ζόρι) και ένιωθα τύψεις, ερχόμουν μετά και κοιταζόμουν σε εσένα μπας και είχα παχύνει… Ακου τώρα. Στο μεταξύ μου είχαν πεταχτεί τα μάτια κι όποιος με έβλεπε στον δρόμο γυρνούσε από την άλλη μήπως τον ρωτήσω πόσα κιλά είναι.
- Είχε πιαστεί η μέση μου.
- Ποιος είσαι πάλι εσύ;
- Το κρεβάτι σου. Που επειδή δεν είχες ενέργεια ξάπλωνες όλη μέρα πάνω μου.
- Ναι. Και αυτό το θυμάμαι. Σερνόμουν από τηλεόραση σε τηλεόραση. Και από καλοριφέρ σε καλοριφέρ γιατί κρύωνα πολύ. Τα ενδιαφέροντά μου μού είχαν πει αντίο.
- Μας είχες παραμελήσει… αρκετά.
- Α… θα τρελαθώ. Εσύ ποιος είσαι;
- Η γιαγιά σου που χθες με υποδέχθηκες τόσο γλυκά που ήρθα σπίτι. Καιρό είχα να νιώσω τόση χαρά!
- Ναι, γιαγιούλα μου. Το μόνο που με ένοιαζε ήταν οι θερμίδες… Σε αγαπώ πολύ. Αυτό να το θυμάσαι.
Οποιες λοιπόν έχετε τέτοια συμπτώματα… κατευθείαν στη μαμά. Πιστέψτε με, είναι η μόνη που μπορεί να βοηθήσει…Μαριλένα
Στ´ τάξη, Αρσάκειο Ψυχικού
Μιλούν οι αριθμοί
Από το 1986 ως το 2004 στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» νοσηλεύτηκαν περίπου 50 παιδιά με νευρική ανορεξία.
Η κλινική δεν μπορεί να νοσηλεύσει πάνω από 10 παιδιά με νευρική ανορεξία και η λίστα αναμονής είναι τεράστια. Υπολογίζεται ότι η νόσος αφορά το 10% ως 15% των παιδιών, εφηβικής και προεφηβικής ηλικίας που νοσηλεύονται στην κλινική.
Ο ελάχιστος χρόνος νοσηλείας είναι τρεις μήνες, κατά μέσο όρο όμως τα παιδιά νοσηλεύονται για πέντε μήνες.
Το 86% των παιδιών που έχει νοσηλευθεί ήταν κορίτσια.
Κανένα από τα παιδιά που έχουν νοσηλευθεί δεν έχει πεθάνει. (Ναι! Πρόκειται για νόσο που σκοτώνει.)
Μητρικές συμβουλές
Το πρότυπο των ανορεξικών μοντέλων σίγουρα δεν αρκεί για την εκδήλωση της ασθένειας. Είναι όμως μια καλή αφορμή…Να πώς συμπυκνώνεται η εμπειρία της ανώνυμης μητέρας που ζει τον γολγοθά της νευρικής ανορεξίας και ποιες είναι οι συμβουλές της σε γονείς, δασκάλους και σε όλους εμάς.
Τίποτε δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον ποιοτικό χρόνο με το παιδί μας και την ουσιαστική επικοινωνία μαζί του. Η αγάπη μας για αυτό δεν αρκεί να εκφράζεται με την αγορά ενός ωραίου παιχνιδιού, αλλά με την αγκαλιά, το φιλί, το χάδι, την κουβέντα. Το ακριβό ιδιωτικό σχολείο, το πιάνο, οι ξένες γλώσσες και τα σπορ, όλες οι ασχολίες του που πρέπει να πληρωθούν δεν μπορούν να αποτελέσουν δικαιολογίες που μας κρατούν μακριά από το παιδί μας. Κανένα παιχνίδι, κανένα σχολείο, κανένα ρούχο δεν αρκούν για να υποκαταστήσουν το βασικό αγαθό της προσωπικής επικοινωνίας του παιδιού με τη μητέρα του. Οι γονείς θα πρέπει να έχουμε τα μάτια και τα αφτιά μας ανοιχτά για να αντιληφθούμε τα πρώτα σημάδια της καταιγίδας που έρχεται.
Την πρώτη εβδομάδα μετά τις σχολικές διακοπές των Χριστουγέννων, όταν το παιδί επέστρεψε στο σχολείο, άρχισε πάλι να ελέγχει το φαγητό της έπειτα από μια περίοδο θεαματικής ανάκαμψης. Μιλήσαμε πολύ. Μου αποκάλυψε ότι όλες οι συμμαθήτριές της συμφωνούσαν ότι η Βικτόρια Μπέκαμ ήταν το πρότυπό τους. (Μπορεί να είναι λίγο αδύνατη, αλλά είναι τόσο συμπαθής!) Οι δάσκαλοι μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στο να αλλάξουν αυτά τα πρότυπα.
Η αντίδραση του παιδιού όταν πληροφορήθηκε ότι θα δει κάποιον ειδικό ήταν σπαρακτική. Τις δύο πρώτες φορές σύρθηκε στην κυριολεξία στο γραφείο του ψυχιάτρου. Από την τρίτη φορά και μετά, περίμενε με ανυπομονησία το ραντεβού του. Αν ως κοινωνία ήμαστε πιο ανοιχτοί στην ψυχική νόσο, όποια και αν είναι αυτή, ίσως τα πράγματα να ήταν ευκολότερα.
Εμένα προσωπικά το όνομά μου είναι Μαριλένα και θέλω να σας πω να μην κάνετε δίαιτα, όπως εγώ που έφτασα 30 κιλά. Δηλαδή, ζυγιζόμουν και ήμουν 42 κιλά και έλεγα τότε «θα είμαι καλά στα 38» και μετά στα 36, στα 32 και… ούτω καθ’ εξής.
- Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου!
- Μα ποιος είσαι εσύ;
- Το καλό σου και υπερβολικά ταλαιπωρημένο στομαχάκι. Θυμάσαι που…
- Ασ’ το! Μην το πεις. Θυμάμαι τι έπαθες. Σιγά σιγά έφτασα να τρέφομαι μία φορά την ημέρα κι όλο και πιο λίγο.
Παλιά όλο μου έλεγαν «έχεις παχύνει και σταμάτα να τρως γλυκά». Και όλο πιο πολύ πληγωνόμουν και ύστερα άρχισα να πληγώνω εμένα. Μέσα και έξω. Πάλι καλά. Και για να είμαι ειλικρινής εμένα με πρόλαβαν. Αλλες μια ντομάτα τρώνε και αν..!
- Ασε που είχες γίνει… φάντασμα!
- Ποιος είσαι πάλι εσύ;
- Ο κρυστάλλινος καθρέφτης σου. Που με ρωτούσες, όπως η μητριά της Χιονάτης, «είμαι η ομορφότερη;» και εγώ απαντούσα «όχι». Αλλά δεν εννοούσα «χάσε κιλά» αλλά «πάρε».
- Αχ, ναι… θυμάμαι. Μου πέταγε ο θώρακας. Και οι ώμοι μου. Και κάτι πόδια σαν κλαράκια. Με το που έτρωγα (με το ζόρι) και ένιωθα τύψεις, ερχόμουν μετά και κοιταζόμουν σε εσένα μπας και είχα παχύνει… Ακου τώρα. Στο μεταξύ μου είχαν πεταχτεί τα μάτια κι όποιος με έβλεπε στον δρόμο γυρνούσε από την άλλη μήπως τον ρωτήσω πόσα κιλά είναι.
- Είχε πιαστεί η μέση μου.
- Ποιος είσαι πάλι εσύ;
- Το κρεβάτι σου. Που επειδή δεν είχες ενέργεια ξάπλωνες όλη μέρα πάνω μου.
- Ναι. Και αυτό το θυμάμαι. Σερνόμουν από τηλεόραση σε τηλεόραση. Και από καλοριφέρ σε καλοριφέρ γιατί κρύωνα πολύ. Τα ενδιαφέροντά μου μού είχαν πει αντίο.
- Μας είχες παραμελήσει… αρκετά.
- Α… θα τρελαθώ. Εσύ ποιος είσαι;
- Η γιαγιά σου που χθες με υποδέχθηκες τόσο γλυκά που ήρθα σπίτι. Καιρό είχα να νιώσω τόση χαρά!
- Ναι, γιαγιούλα μου. Το μόνο που με ένοιαζε ήταν οι θερμίδες… Σε αγαπώ πολύ. Αυτό να το θυμάσαι.
Οποιες λοιπόν έχετε τέτοια συμπτώματα… κατευθείαν στη μαμά. Πιστέψτε με, είναι η μόνη που μπορεί να βοηθήσει…Μαριλένα
Στ´ τάξη, Αρσάκειο Ψυχικού
Μιλούν οι αριθμοί
Από το 1986 ως το 2004 στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» νοσηλεύτηκαν περίπου 50 παιδιά με νευρική ανορεξία.
Η κλινική δεν μπορεί να νοσηλεύσει πάνω από 10 παιδιά με νευρική ανορεξία και η λίστα αναμονής είναι τεράστια. Υπολογίζεται ότι η νόσος αφορά το 10% ως 15% των παιδιών, εφηβικής και προεφηβικής ηλικίας που νοσηλεύονται στην κλινική.
Ο ελάχιστος χρόνος νοσηλείας είναι τρεις μήνες, κατά μέσο όρο όμως τα παιδιά νοσηλεύονται για πέντε μήνες.
Το 86% των παιδιών που έχει νοσηλευθεί ήταν κορίτσια.
Κανένα από τα παιδιά που έχουν νοσηλευθεί δεν έχει πεθάνει. (Ναι! Πρόκειται για νόσο που σκοτώνει.)
Μητρικές συμβουλές
Το πρότυπο των ανορεξικών μοντέλων σίγουρα δεν αρκεί για την εκδήλωση της ασθένειας. Είναι όμως μια καλή αφορμή…Να πώς συμπυκνώνεται η εμπειρία της ανώνυμης μητέρας που ζει τον γολγοθά της νευρικής ανορεξίας και ποιες είναι οι συμβουλές της σε γονείς, δασκάλους και σε όλους εμάς.
Τίποτε δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον ποιοτικό χρόνο με το παιδί μας και την ουσιαστική επικοινωνία μαζί του. Η αγάπη μας για αυτό δεν αρκεί να εκφράζεται με την αγορά ενός ωραίου παιχνιδιού, αλλά με την αγκαλιά, το φιλί, το χάδι, την κουβέντα. Το ακριβό ιδιωτικό σχολείο, το πιάνο, οι ξένες γλώσσες και τα σπορ, όλες οι ασχολίες του που πρέπει να πληρωθούν δεν μπορούν να αποτελέσουν δικαιολογίες που μας κρατούν μακριά από το παιδί μας. Κανένα παιχνίδι, κανένα σχολείο, κανένα ρούχο δεν αρκούν για να υποκαταστήσουν το βασικό αγαθό της προσωπικής επικοινωνίας του παιδιού με τη μητέρα του. Οι γονείς θα πρέπει να έχουμε τα μάτια και τα αφτιά μας ανοιχτά για να αντιληφθούμε τα πρώτα σημάδια της καταιγίδας που έρχεται.
Την πρώτη εβδομάδα μετά τις σχολικές διακοπές των Χριστουγέννων, όταν το παιδί επέστρεψε στο σχολείο, άρχισε πάλι να ελέγχει το φαγητό της έπειτα από μια περίοδο θεαματικής ανάκαμψης. Μιλήσαμε πολύ. Μου αποκάλυψε ότι όλες οι συμμαθήτριές της συμφωνούσαν ότι η Βικτόρια Μπέκαμ ήταν το πρότυπό τους. (Μπορεί να είναι λίγο αδύνατη, αλλά είναι τόσο συμπαθής!) Οι δάσκαλοι μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στο να αλλάξουν αυτά τα πρότυπα.
Η αντίδραση του παιδιού όταν πληροφορήθηκε ότι θα δει κάποιον ειδικό ήταν σπαρακτική. Τις δύο πρώτες φορές σύρθηκε στην κυριολεξία στο γραφείο του ψυχιάτρου. Από την τρίτη φορά και μετά, περίμενε με ανυπομονησία το ραντεβού του. Αν ως κοινωνία ήμαστε πιο ανοιχτοί στην ψυχική νόσο, όποια και αν είναι αυτή, ίσως τα πράγματα να ήταν ευκολότερα.
Το ΒΗΜΑ, 21/01/2007 , Σελ.: H02
Κωδικός άρθρου: B14970H021
ID: 283153
Κωδικός άρθρου: B14970H021
ID: 283153
2.ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ
Η ΦΤΏΧΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΗΣ ΑΦΘΟΝΙΑΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ
Τα μέτρα για τις ευπαθείς οικονομικά ομάδες του πληθυσμού που ανακοινώθηκαν την περασμένη Πέμπτη φέρνουν και πάλι στο προσκήνιο το ζήτημα της φτώχειας και πώς αυτή ορίζεται σήμερα. Βέβαια οι αριθμοί υπήρχαν πάντα, αμείλικτοι,να μας θυμίζουν ότι η φτώχεια, παρά την ευημερία, είναι εδώ: 300.000 ελληνικές οικογένειες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι οι οποίοι προσπαθούν να ξεφύγουν από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Οι αριθμοί όμως δεν τα λένε όλα και κυρίως δεν μας εξηγούν γιατί, όταν ο πλανήτης μας παράγει περισσότερο πλούτο από ποτέ, παράγει συγχρόνως και τόση εξαθλίωση και γιατί οι κοινωνίες μας εκτρέφουν αθλιότητα, πολύ μεγαλύτερη και πιο ανυπόφορη από αυτήν που απλώς οι αριθμοί τεκμηριώνουν. Στα ερωτήματα αυτά επιχειρεί απαντήσεις το σημερινό αφιέρωμα.
Σύμφωνα με τη διατύπωση του αμερικανού ανθρωπολόγου Μάρσαλ Σάλινς, η μόνη μέχρι τώρα κοινωνία της αφθονίας, η μόνη δηλαδή ανθρώπινη κοινωνία που δεν γνώριζε τη φτώχεια, ήταν η νεολιθική. Δεν πρόκειται για απλό παραδοξολόγημα. Αν ορίσουμε τη φτώχεια ως μια κατάσταση όπου υπάρχουν μεγάλες παρεκκλίσεις ανάμεσα στις ανάγκες των ατόμων και στη δυνατότητά τους να τις ικανοποιούν, τότε είναι προφανές ότι οι κοινωνίες οι οποίες παράγουν μεν από κοινού λίγο αλλά αυτό που παράγουν τους φθάνει, δεν μπορεί να χαρακτηρισθούν φτωχές. Οι πρωτόγονοι που κυνηγούν μόνον τόσα θηράματα και μαζεύουν μόνον τόσους άγριους καρπούς όσο τους χρειάζεται για να χορτάσουν δεν είναι φτωχοί. Και γι’ αυτό ακριβώς αφού ασχοληθούν ελάχιστες ώρες για να εξασφαλίσουν τον επιούσιο, αφού δηλαδή τελειώσουν τη σύντομη αναγκαία «εργασία» τους, περνούν τον υπόλοιπο «ελεύθερο χρόνο» τους κατά το δοκούν. Ικανοποιώντας λοιπόν όλες τους τις ανάγκες ζουν ως «πλούσιοι».
Η φτώχεια είναι συνεπώς ιστορική κατηγορία. Η στέρηση, η επιβίωση κάτω από το ελάχιστο συντήρησης και η αθλιότητα είναι φαινόμενα και ερωτήματα που δεν είναι δυνατόν να τεθούν έξω από τις κοινωνίες που τα εκτρέφουν. Κάθε κοινωνία δημιουργεί τις δικές της ανάγκες, παράγει τα δικά της στερητικά σύνδρομα και ορίζει τα δικά της ηθικά και κοινωνικά κριτήρια γύρω από τα επιτρεπτά όρια της στέρησης. Και είναι σαφές ότι τα όρια αυτά καθορίζονται ανάμεσα στα άλλα από την έκταση της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας αλλά και για τις κυρίαρχες παραστάσεις, για τα αίτια και τους μηχανισμούς που παράγουν, αναπαράγουν, διαιωνίζουν και επιτρέπουν την ανισότητα αυτή.
Ανάπτυξη και εξαθλίωση
Ετσι, οι δικές μας ανεπτυγμένες κοινωνίες εμφανίζουν στο σημείο αυτό μια σειρά από γνωρίσματα που τις διαφοροποιούν από όλες τις προηγούμενες. Από τη μια μεριά η ισονομία και η ισοπολιτεία συνεπάγονται την άμεση συγκρισιμότητα όλων των ανθρώπων μεταξύ τους. Ολοι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου αλλά και ενώπιον της φαντασιακής συγκρότησης των βιοτικών τους προοπτικών. Οι ελεύθεροι άνθρωποι έχουν ταυτόσημο δικαίωμα να διεκδικούν και να αποκτούν ίσοις όροις πρόσβαση σε όλες τις κοινωνικές αξίες. Και αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον με βάση τα ίδια αφετηριακά κριτήρια.
Από την άλλη μεριά είναι γεγονός ότι οι αξιωματικά πλέον δημοκρατικές κοινωνίες μας γίνονται ολοένα πιο πλούσιες, παράγουν ολοένα και περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες όλων των ειδών και απελευθερώνουν μέσω της πάγκοινης θέασης του πλούτου τα εξ ορισμού πλέον ακαθήλωτα φαντασιακά των ατόμων. Οι ανάγκες και οι στερήσεις είναι πολύ πιο ανυπόφορες όταν δεν είναι γενικές. Οσο πιο άνισες, πιο διαστρωματωμένες και πιο πολωμένες είναι οι κοινωνίες τόσο και διευρύνεται το εύρος των αναγκών που ο κάθε άνθρωπος δικαιούται να απαιτεί να ικανοποιήσει. Μέσα στον περιρρέοντα πλούτο λοιπόν η φτώχεια αναδεικνύεται στο ύψιστο κοινωνικό και ηθικό σκάνδαλο, στην πιο άμεση έκφραση των δυσαρμονιών και αθλιοτήτων της κοινωνίας μας. Πριν καν να μιλήσει κανείς για «κοινωνική δικαιοσύνη» και «κοινωνική επιείκεια» η πραγματικότητα και το θέαμα μιας αυξανόμενης φτώχειας η οποία γειτνιάζει με μιαν επίσης αυξανόμενη αφθονία είναι λοιπόν από κάθε άποψη αποκρουστικό και απαράδεκτο.
Ετσι δεν είναι τυχαίο ότι για πρώτη φορά οι κοινωνίες υποχρεώνονται να ορίσουν και να μετρήσουν τη φτώχεια. Ως «επιτρεπτά όρια της φτώχειας» (δίχως βέβαια να προσδιορίζεται το ηθικό ή λογικό κριτήριο του επιτρεπτού) ορίζονται τα ατομικά εισοδήματα που βρίσκονται κάτω από το ήμισυ του μέσου κατά κεφαλήν εισοδήματος μιας χώρας. Ακόμα λοιπόν και αν το ηθικό και ποιοτικό αυτό σκάνδαλο ορίζεται ποσοτικά, είναι γεγονός ότι ακόμα και έτσι το ζήτημα της φτώχειας μπαίνει στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Κανείς πια δεν δικαιούται να μη βλέπει και να μη γνωρίζει. Οι κοινωνίες μας εκτρέφουν αθλιότητα, πολύ μεγαλύτερη και πιο ανυπόφορη από αυτήν που απλώς τεκμηριώνουν οι αριθμοί. Κάτι πρέπει να γίνει.
Το χρέος του πλούτου
Πέρα λοιπόν από το ζήτημα της εκμετάλλευσης και του κοινωνικού αποκλεισμού, ανεξάρτητα από το ζήτημα της ολοένα και πιο άδικης κατανομής του πλούτου και άσχετα από το ζήτημα του αναλφαβητισμού και της ανεργίας, η απόλυτη στέρηση, η φτώχεια και η αθλιότητα είναι προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν αμέσως. Η κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, η καθολική εκπαίδευση ακόμα και η πλήρης απασχόληση είναι ζητήματα που αναφέρονται στη θεμελιακή δομή της κοινωνίας. Και με αυτήν την έννοια εντάσσονται στο πλαίσιο ενός πολιτικού και οικονομικού προγραμματισμού, ο οποίος πάντα ιεραρχεί και διαπραγματεύεται. Η αθλιότητα όμως δεν μπορεί να περιμένει. Οι σημερινοί φτωχοί δεν είναι απλώς στερημένοι. Βρίσκονται αποκλεισμένοι από τον κόσμο που τους περιβάλλει, αιχμάλωτοι ενός αξεπέραστου περιθωρίου, ακυρωμένοι ως προς τις θεμελιώδεις λειτουργίες τους ως ελεύθερων ανθρώπων. Η επιβίωση και ενίσχυσή τους δεν είναι λοιπόν καν αντικείμενο μιας «κοινωνικής πολιτικής», η οποία όλο και πιο πολύ εμφανίζεται υποχρεωμένη να συνυπολογίζει μια σειρά από συγκρουόμενες παραμέτρους και αντιτιθέμενα συμφέροντα. Η προστασία των φτωχών από την απόλυτη εξαθλίωση βρίσκεται πριν από την ιεράρχηση των συλλογικών αναγκών, πριν από την κοινωνική ευαισθησία και πριν από τις οποιεσδήποτε άλλες επιλογές. Ασχέτως λοιπόν από το ερώτημα για τα αίτια της φτώχειας, ανεξάρτητα από το κατά πόσον το φαινόμενο αυτό είναι δυνατόν να εξαλειφθεί στο πλαίσιο των καπιταλιστικών κοινωνιών και πέρα από τα μέτρα που είναι δυνατόν να ληφθούν έτσι ώστε να μειωθεί ο αριθμός των εξαθλιωμένων, η συνύπαρξη του τερατώδους πλούτου με την απόλυτη και αυξανόμενη αθλιότητα είναι απολύτως απαράδεκτη. Καμία μελλοντική προσδοκία δεν δικαιώνει την ανοχή ενός φρικαλέου παρόντος. Οσες κοινωνίες είναι έστω και στοιχειωδώς ανεπτυγμένες δεν είναι δυνατόν να ανέχονται την εξαθλίωση των κοινωνιών. Πριν καν να περιφρονήσει ή να φοβηθεί τη φτώχεια, ο πλούτος οφείλει να την ντρέπεται. Και να δρα αναλόγως.
Ο κ. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς είναι καθηγητής της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η φτώχεια είναι συνεπώς ιστορική κατηγορία. Η στέρηση, η επιβίωση κάτω από το ελάχιστο συντήρησης και η αθλιότητα είναι φαινόμενα και ερωτήματα που δεν είναι δυνατόν να τεθούν έξω από τις κοινωνίες που τα εκτρέφουν. Κάθε κοινωνία δημιουργεί τις δικές της ανάγκες, παράγει τα δικά της στερητικά σύνδρομα και ορίζει τα δικά της ηθικά και κοινωνικά κριτήρια γύρω από τα επιτρεπτά όρια της στέρησης. Και είναι σαφές ότι τα όρια αυτά καθορίζονται ανάμεσα στα άλλα από την έκταση της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας αλλά και για τις κυρίαρχες παραστάσεις, για τα αίτια και τους μηχανισμούς που παράγουν, αναπαράγουν, διαιωνίζουν και επιτρέπουν την ανισότητα αυτή.
Ανάπτυξη και εξαθλίωση
Ετσι, οι δικές μας ανεπτυγμένες κοινωνίες εμφανίζουν στο σημείο αυτό μια σειρά από γνωρίσματα που τις διαφοροποιούν από όλες τις προηγούμενες. Από τη μια μεριά η ισονομία και η ισοπολιτεία συνεπάγονται την άμεση συγκρισιμότητα όλων των ανθρώπων μεταξύ τους. Ολοι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου αλλά και ενώπιον της φαντασιακής συγκρότησης των βιοτικών τους προοπτικών. Οι ελεύθεροι άνθρωποι έχουν ταυτόσημο δικαίωμα να διεκδικούν και να αποκτούν ίσοις όροις πρόσβαση σε όλες τις κοινωνικές αξίες. Και αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον με βάση τα ίδια αφετηριακά κριτήρια.
Από την άλλη μεριά είναι γεγονός ότι οι αξιωματικά πλέον δημοκρατικές κοινωνίες μας γίνονται ολοένα πιο πλούσιες, παράγουν ολοένα και περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες όλων των ειδών και απελευθερώνουν μέσω της πάγκοινης θέασης του πλούτου τα εξ ορισμού πλέον ακαθήλωτα φαντασιακά των ατόμων. Οι ανάγκες και οι στερήσεις είναι πολύ πιο ανυπόφορες όταν δεν είναι γενικές. Οσο πιο άνισες, πιο διαστρωματωμένες και πιο πολωμένες είναι οι κοινωνίες τόσο και διευρύνεται το εύρος των αναγκών που ο κάθε άνθρωπος δικαιούται να απαιτεί να ικανοποιήσει. Μέσα στον περιρρέοντα πλούτο λοιπόν η φτώχεια αναδεικνύεται στο ύψιστο κοινωνικό και ηθικό σκάνδαλο, στην πιο άμεση έκφραση των δυσαρμονιών και αθλιοτήτων της κοινωνίας μας. Πριν καν να μιλήσει κανείς για «κοινωνική δικαιοσύνη» και «κοινωνική επιείκεια» η πραγματικότητα και το θέαμα μιας αυξανόμενης φτώχειας η οποία γειτνιάζει με μιαν επίσης αυξανόμενη αφθονία είναι λοιπόν από κάθε άποψη αποκρουστικό και απαράδεκτο.
Ετσι δεν είναι τυχαίο ότι για πρώτη φορά οι κοινωνίες υποχρεώνονται να ορίσουν και να μετρήσουν τη φτώχεια. Ως «επιτρεπτά όρια της φτώχειας» (δίχως βέβαια να προσδιορίζεται το ηθικό ή λογικό κριτήριο του επιτρεπτού) ορίζονται τα ατομικά εισοδήματα που βρίσκονται κάτω από το ήμισυ του μέσου κατά κεφαλήν εισοδήματος μιας χώρας. Ακόμα λοιπόν και αν το ηθικό και ποιοτικό αυτό σκάνδαλο ορίζεται ποσοτικά, είναι γεγονός ότι ακόμα και έτσι το ζήτημα της φτώχειας μπαίνει στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Κανείς πια δεν δικαιούται να μη βλέπει και να μη γνωρίζει. Οι κοινωνίες μας εκτρέφουν αθλιότητα, πολύ μεγαλύτερη και πιο ανυπόφορη από αυτήν που απλώς τεκμηριώνουν οι αριθμοί. Κάτι πρέπει να γίνει.
Το χρέος του πλούτου
Πέρα λοιπόν από το ζήτημα της εκμετάλλευσης και του κοινωνικού αποκλεισμού, ανεξάρτητα από το ζήτημα της ολοένα και πιο άδικης κατανομής του πλούτου και άσχετα από το ζήτημα του αναλφαβητισμού και της ανεργίας, η απόλυτη στέρηση, η φτώχεια και η αθλιότητα είναι προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν αμέσως. Η κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, η καθολική εκπαίδευση ακόμα και η πλήρης απασχόληση είναι ζητήματα που αναφέρονται στη θεμελιακή δομή της κοινωνίας. Και με αυτήν την έννοια εντάσσονται στο πλαίσιο ενός πολιτικού και οικονομικού προγραμματισμού, ο οποίος πάντα ιεραρχεί και διαπραγματεύεται. Η αθλιότητα όμως δεν μπορεί να περιμένει. Οι σημερινοί φτωχοί δεν είναι απλώς στερημένοι. Βρίσκονται αποκλεισμένοι από τον κόσμο που τους περιβάλλει, αιχμάλωτοι ενός αξεπέραστου περιθωρίου, ακυρωμένοι ως προς τις θεμελιώδεις λειτουργίες τους ως ελεύθερων ανθρώπων. Η επιβίωση και ενίσχυσή τους δεν είναι λοιπόν καν αντικείμενο μιας «κοινωνικής πολιτικής», η οποία όλο και πιο πολύ εμφανίζεται υποχρεωμένη να συνυπολογίζει μια σειρά από συγκρουόμενες παραμέτρους και αντιτιθέμενα συμφέροντα. Η προστασία των φτωχών από την απόλυτη εξαθλίωση βρίσκεται πριν από την ιεράρχηση των συλλογικών αναγκών, πριν από την κοινωνική ευαισθησία και πριν από τις οποιεσδήποτε άλλες επιλογές. Ασχέτως λοιπόν από το ερώτημα για τα αίτια της φτώχειας, ανεξάρτητα από το κατά πόσον το φαινόμενο αυτό είναι δυνατόν να εξαλειφθεί στο πλαίσιο των καπιταλιστικών κοινωνιών και πέρα από τα μέτρα που είναι δυνατόν να ληφθούν έτσι ώστε να μειωθεί ο αριθμός των εξαθλιωμένων, η συνύπαρξη του τερατώδους πλούτου με την απόλυτη και αυξανόμενη αθλιότητα είναι απολύτως απαράδεκτη. Καμία μελλοντική προσδοκία δεν δικαιώνει την ανοχή ενός φρικαλέου παρόντος. Οσες κοινωνίες είναι έστω και στοιχειωδώς ανεπτυγμένες δεν είναι δυνατόν να ανέχονται την εξαθλίωση των κοινωνιών. Πριν καν να περιφρονήσει ή να φοβηθεί τη φτώχεια, ο πλούτος οφείλει να την ντρέπεται. Και να δρα αναλόγως.
Ο κ. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς είναι καθηγητής της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Το ΒΗΜΑ, 08/04/2001 , Σελ.: B57
ΠΩΣ ΜΕΤΡΙΈΤΑΙ Η ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ
Στη Μεγάλη Βρετανία το 19% του πληθυσμού ζει με εισόδημα κάτω της γραμμής φτώχειας, στη Γαλλία το 14%, στην Πορτογαλία το 17% και στην Ελλάδα επίσης το 17%
Θ. Π. ΛΙΑΝΟΣ
Ο Αρίστιππος ο Κυρηναίος (περίπου 430-350 π.Χ.) κάποτε παρήγγειλε να αγοραστεί μια πέρδικα αντί 50 δραχμών. Κάποιος προφανώς φτωχός τον κατηγόρησε γι’ αυτό και ο Αρίστιππος τον ρώτησε: «Εσύ δεν θα την αγόραζες για έναν οβολό;». Εκείνος είπε ναι και ο Αρίστιππος του είπε: «Τόσο αξίζουν για μένα οι 50 δραχμές». Αν λάβουμε υπόψη ότι ο οβολός ήταν σε αξία ίσος προς το ένα έκτο της αττικής δραχμής, το περιστατικό αυτό, ανεξαρτήτως των προθέσεων του Αριστίππου, δραματοποιεί τη διαφορά πλούτου όπως εκφράζεται στις καταναλωτικές δαπάνες. Ο σχετικά πλούσιος Αρίστιππος είναι πρόθυμος να πληρώσει τριακόσιες φορές περισσότερα χρήματα για την απόκτηση ενός αγαθού απ’ ό,τι κάποιος σχετικά φτωχός.
Η φτώχεια ως αυτοτελές αντικείμενο ανάλυσης και κοινωνικής πολιτικής είναι σχετικά πρόσφατο. Εμφανίστηκε στην ημερήσια διάταξη των πολιτικών κομμάτων και στις δημόσιες συζητήσεις μετά τη δημοσίευση, το 1963, του βιβλίου του σοσιαλιστή Μάικλ Χάρινγκτον «Η άλλη Αμερική» με υπότιτλο «Φτώχεια στις Ηνωμένες Πολιτείες». Σε προηγούμενες εποχές το ενδιαφέρον στρεφόταν κυρίως προς το γενικότερο ζήτημα της διανομής του εισοδήματος, τμήμα της οποίας αντιστοιχεί στις ομάδες πολιτών που ζουν μέσα στη φτώχεια. Στις μέρες μας το ενδιαφέρον και οι συζητήσεις για τη φτώχεια ταυτίζονται με αυτό που κάπως αόριστα και χαλαρά ονομάζεται «κοινωνία των δύο τρίτων», δηλαδή την προσπάθεια αποφυγής της δημιουργίας μιας κοινωνίας στην οποία τα δύο τρίτα του πληθυσμού μπορούν να ακολουθήσουν τους ρυθμούς της σύγχρονης οικονομίας και να προοδεύσουν οικονομικά και κοινωνικά, ενώ το ένα τρίτο αδυνατεί και μένει πίσω καταδικασμένο από τους οικονομικούς μηχανισμούς σε φτώχεια και αποκλεισμό.
* Η διανομή του εισοδήματος
Ο ορισμός και η μέτρηση της φτώχειας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το επίπεδο φτώχειας μπορεί να ορισθεί ως απόλυτο μέγεθος και ως σχετικό. Αν θέλουμε να μετρήσουμε τη φτώχεια ως απόλυτο μέγεθος, μπορούμε να πούμε ότι φτωχός είναι όποιος έχει, π.χ., μηνιαίο εισόδημα κάτω των 200.000 δραχμών. Με αυτόν τον τρόπο σύρουμε τη γραμμή της φτώχειας στο εισόδημα των 200.000 δραχμών. Οσοι είναι κάτω από αυτή τη γραμμή χαρακτηρίζονται φτωχοί. Το ερώτημα βέβαια είναι τα κριτήρια επιλογής του ποσού. Ενα κριτήριο μπορεί να είναι το ποσό που απαιτείται για την αγορά των απαραίτητων μέσων συντήρησης, δηλαδή τροφής, ένδυσης, κατοικίας, ψυχαγωγίας κτλ., όπως αυτά προσδιορίζονται από φυσικούς, ιστορικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Ενα άλλο κριτήριο μπορεί να είναι το εισόδημα μιας χρονικής περιόδου που χρησιμεύει ως βάση σύγκρισης.
Αν θέλουμε να μετρήσουμε τη φτώχεια ως σχετικό μέγεθος, τότε πρέπει να λάβουμε υπόψη ολόκληρη τη διανομή του εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εξετάσουμε το ύψος των εισοδημάτων όλων των ατόμων και να βρούμε εκείνη τη σχέση εισοδήματος που κατά την κρίση μας αντιστοιχεί στο επίπεδο φτώχειας. Το εισόδημα που συνήθως θεωρείται επίπεδο φτώχειας είναι εκείνο που είναι ίσο με το ήμισυ του μέσου όρου όλων των εισοδημάτων. Αν, π.χ., το μέσο μηνιαίο εισόδημα στην Ελλάδα είναι 350.000 δραχμές, όποιος έχει λιγότερο από το μισό, δηλαδή κάτω των 175.000 δραχμών, θεωρείται φτωχός. Ο ορισμός αυτός είναι φυσικά αυθαίρετος, αλλά είναι σαφής ως προς την έκταση της φτώχειας. Θα μπορούσε κανείς να σύρει τη γραμμή της φτώχειας όχι στο ήμισυ του μέσου όρου αλλά στο ένα τρίτο ή στα δύο τρίτα. Εκείνο που έχει σημασία είναι ο ορισμός να μην αλλάζει από χρόνο σε χρόνο, διότι τότε δεν μπορούν να γίνουν διαχρονικές συγκρίσεις της έκτασης της φτώχειας.
Η κατανόηση των μηχανισμών
Θεωρητικά είναι δυνατόν να φανταστούμε οικονομίες με τέτοια διανομή εισοδήματος στις οποίες να μην υπάρχει φτώχεια. Στην πραγματικότητα όμως φτώχεια με την απόλυτη και με τη σχετική έννοια του όρου υπάρχει σε όλες τις χώρες του κόσμου. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι εφόσον τα εισοδήματα διαφέρουν θα υπάρχουν κατ’ ανάγκη ορισμένοι σχετικά φτωχοί (σε σχέση δηλαδή με αυτούς που έχουν υψηλά εισοδήματα). Το εκπληκτικό όμως είναι ότι υπάρχουν μεγάλες ομάδες που ζουν κάτω από το όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης ακόμη και στις πιο πλούσιες χώρες. Είναι γνωστό ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άστεγοι που ζουν κάτω από πολύ άσχημες συνθήκες. Στη Μεγάλη Βρετανία το 19% του πληθυσμού ζει με εισόδημα κάτω της γραμμής φτώχειας, στη Γαλλία το 14%, στην Πορτογαλία το 17% και στην Ελλάδα επίσης το 17%.
Ανέφερα πιο πάνω ότι ο ορισμός και η μέτρηση της φτώχειας είναι δύσκολα ζητήματα. Ακόμη δυσκολότερο είναι η κατανόηση των μηχανισμών που δημιουργούν τη φτώχεια και ακόμη πιο δύσκολη η άσκηση πολιτικής, και όχι μόνο οικονομικής, για τη μείωση και την εξαφάνισή της, αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό.
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η φτώχεια ως αυτοτελές αντικείμενο ανάλυσης και κοινωνικής πολιτικής είναι σχετικά πρόσφατο. Εμφανίστηκε στην ημερήσια διάταξη των πολιτικών κομμάτων και στις δημόσιες συζητήσεις μετά τη δημοσίευση, το 1963, του βιβλίου του σοσιαλιστή Μάικλ Χάρινγκτον «Η άλλη Αμερική» με υπότιτλο «Φτώχεια στις Ηνωμένες Πολιτείες». Σε προηγούμενες εποχές το ενδιαφέρον στρεφόταν κυρίως προς το γενικότερο ζήτημα της διανομής του εισοδήματος, τμήμα της οποίας αντιστοιχεί στις ομάδες πολιτών που ζουν μέσα στη φτώχεια. Στις μέρες μας το ενδιαφέρον και οι συζητήσεις για τη φτώχεια ταυτίζονται με αυτό που κάπως αόριστα και χαλαρά ονομάζεται «κοινωνία των δύο τρίτων», δηλαδή την προσπάθεια αποφυγής της δημιουργίας μιας κοινωνίας στην οποία τα δύο τρίτα του πληθυσμού μπορούν να ακολουθήσουν τους ρυθμούς της σύγχρονης οικονομίας και να προοδεύσουν οικονομικά και κοινωνικά, ενώ το ένα τρίτο αδυνατεί και μένει πίσω καταδικασμένο από τους οικονομικούς μηχανισμούς σε φτώχεια και αποκλεισμό.
* Η διανομή του εισοδήματος
Ο ορισμός και η μέτρηση της φτώχειας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Το επίπεδο φτώχειας μπορεί να ορισθεί ως απόλυτο μέγεθος και ως σχετικό. Αν θέλουμε να μετρήσουμε τη φτώχεια ως απόλυτο μέγεθος, μπορούμε να πούμε ότι φτωχός είναι όποιος έχει, π.χ., μηνιαίο εισόδημα κάτω των 200.000 δραχμών. Με αυτόν τον τρόπο σύρουμε τη γραμμή της φτώχειας στο εισόδημα των 200.000 δραχμών. Οσοι είναι κάτω από αυτή τη γραμμή χαρακτηρίζονται φτωχοί. Το ερώτημα βέβαια είναι τα κριτήρια επιλογής του ποσού. Ενα κριτήριο μπορεί να είναι το ποσό που απαιτείται για την αγορά των απαραίτητων μέσων συντήρησης, δηλαδή τροφής, ένδυσης, κατοικίας, ψυχαγωγίας κτλ., όπως αυτά προσδιορίζονται από φυσικούς, ιστορικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Ενα άλλο κριτήριο μπορεί να είναι το εισόδημα μιας χρονικής περιόδου που χρησιμεύει ως βάση σύγκρισης.
Αν θέλουμε να μετρήσουμε τη φτώχεια ως σχετικό μέγεθος, τότε πρέπει να λάβουμε υπόψη ολόκληρη τη διανομή του εισοδήματος. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εξετάσουμε το ύψος των εισοδημάτων όλων των ατόμων και να βρούμε εκείνη τη σχέση εισοδήματος που κατά την κρίση μας αντιστοιχεί στο επίπεδο φτώχειας. Το εισόδημα που συνήθως θεωρείται επίπεδο φτώχειας είναι εκείνο που είναι ίσο με το ήμισυ του μέσου όρου όλων των εισοδημάτων. Αν, π.χ., το μέσο μηνιαίο εισόδημα στην Ελλάδα είναι 350.000 δραχμές, όποιος έχει λιγότερο από το μισό, δηλαδή κάτω των 175.000 δραχμών, θεωρείται φτωχός. Ο ορισμός αυτός είναι φυσικά αυθαίρετος, αλλά είναι σαφής ως προς την έκταση της φτώχειας. Θα μπορούσε κανείς να σύρει τη γραμμή της φτώχειας όχι στο ήμισυ του μέσου όρου αλλά στο ένα τρίτο ή στα δύο τρίτα. Εκείνο που έχει σημασία είναι ο ορισμός να μην αλλάζει από χρόνο σε χρόνο, διότι τότε δεν μπορούν να γίνουν διαχρονικές συγκρίσεις της έκτασης της φτώχειας.
Η κατανόηση των μηχανισμών
Θεωρητικά είναι δυνατόν να φανταστούμε οικονομίες με τέτοια διανομή εισοδήματος στις οποίες να μην υπάρχει φτώχεια. Στην πραγματικότητα όμως φτώχεια με την απόλυτη και με τη σχετική έννοια του όρου υπάρχει σε όλες τις χώρες του κόσμου. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι εφόσον τα εισοδήματα διαφέρουν θα υπάρχουν κατ’ ανάγκη ορισμένοι σχετικά φτωχοί (σε σχέση δηλαδή με αυτούς που έχουν υψηλά εισοδήματα). Το εκπληκτικό όμως είναι ότι υπάρχουν μεγάλες ομάδες που ζουν κάτω από το όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης ακόμη και στις πιο πλούσιες χώρες. Είναι γνωστό ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άστεγοι που ζουν κάτω από πολύ άσχημες συνθήκες. Στη Μεγάλη Βρετανία το 19% του πληθυσμού ζει με εισόδημα κάτω της γραμμής φτώχειας, στη Γαλλία το 14%, στην Πορτογαλία το 17% και στην Ελλάδα επίσης το 17%.
Ανέφερα πιο πάνω ότι ο ορισμός και η μέτρηση της φτώχειας είναι δύσκολα ζητήματα. Ακόμη δυσκολότερο είναι η κατανόηση των μηχανισμών που δημιουργούν τη φτώχεια και ακόμη πιο δύσκολη η άσκηση πολιτικής, και όχι μόνο οικονομικής, για τη μείωση και την εξαφάνισή της, αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό.
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Το ΒΗΜΑ, 08/04/2001 , Σελ.: B60
Κωδικός άρθρου: B13236B601
Κωδικός άρθρου: B13236B601
3. ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ
Η κλωνοποίηση
Τα υπέρ και τα κατά για τον άνθρωπο
(Ν. Ματσανιώτη)
Το κρίσιμο και επίμαχο θέμα είναι βεβαίως η κλωνοποίηση του ανθρώπου. Θα αρχίσω με την παράθεση ισχυρισμών που εύκολα καταρρίπτονται. Θα αναφέρω στη συνέχεια εφαρμογές που ασφαλώς δεν είναι δυνατόν να γίνουν αποδεκτές ποτέ και πρέπει εγκαίρως να θεσπιστούν μέτρα που να τις αποκλείουν. Θα τελειώσω με εφαρμογές της κλωνοποίησης ,ευεργετικές για τον άνθρωπο. Οι γενικόλογες διακηρύξεις κατά του κλωνισμού του ανθρώπου του τύπου "είναι έξω από τη φύση", "ο άνθρωπος δικαιούται να γεννιέται με ανθρώπινο τρόπο και όχι στα εργαστήρια", "προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια", "θα δημιουργηθούν Χίτλερ και στρατιές ανδραπόδων που θα καταστρέψουν την ανθρωπότητα" είναι τουλάχιστον επιπόλαιες και προδίδουν άγνοια και αδικαιολόγητο πανικό. Ανήκουν στη μυθιστοριοποίηση της επιστήμης.
Έξω από τη φύση είναι και η καταστροφή δασών, για να αυξηθεί η καλλιεργήσιμη γη, το πέταγμα του ανθρώπου στο φεγγάρι, όλοι οι σύγχρονοι τρόποι τεχνητής γονιμοποίησης, ο τρόπος που ζει ο σύγχρονος άνθρωπος. Η Dolly δε γεννήθηκε στο εργαστήριο. Κυοφορήθηκε σε θετή μήτρα-μάνα και γεννήθηκε κανονικά, όπως όλα τα πρόβατα του Θεού. Το επιχείρημα "προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια" προδίδει ισχυρό γενετικό ντετερμινισμό και.περιφρονεί την τεράστια επίδραση του περιβάλλοντος στη διαμόρφωση του ανθρώπου. Οι μονωογενείς δίδυμοι έχουν δύο όχι μια ψυχή και κατά κανόνα οι διαφορές τους ως χαρακτήρων είναι περισσότερες από τις ομοιότητές τους. Στην κλωνοποίηση πέρα από το διαφορετικό DΝΑ των μιτοχονδρίων, που προέρχονται από διαφορετικό γεννήτορα, οι διαφορές στο περιβάλλον αρχίζουν πρώιμα, από τις διαφορετικές συνθήκες ενδομήτριας ζωής και συνεχίζονται μετά τη γέννηση σε περιβάλλον που έξω από τη μοναδικότητά του για κάθε άνθρωπο, διαφέρει κατά μία ολόκληρη γενιά στην περίπτωση που ένας ενήλικος κλωνοποιεί τον εαυτό του. Δηλαδή ο ενήλικος θα είναι πατέρας του κλωνοποιημένου εαυτού του με κριτήριο την ηλικία και μονωογενής δίδυμος αδελφός με κριτήριο τη γενετική ταυτότητα.
Είναι μάλλον εξοργιστικό ότι τόσοι πολλοί ασχολούνται με την υποθετική κλωνοποίηση και την κατ' αυτούς σύνδρομη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, όταν αυτή ευτελίζεται καθημερινά σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ ελάχιστοι αγωνίζονται, ώστε να τραυματίζεται λιγότερο. Ως παιδίατρος αισθάνομαι υποχρέωση να σας υπενθυμίσω ότι επτά εκατομμύρια παιδιά το χρόνο πεθαίνουν από πείνα. Ότι εκατομμύρια παιδιά εργάζονται καθημερινά ατέλειωτες ώρες. Ότι εκατομμύρια παιδιά κακοποιούνται καθημερινά σωματικά ή σεξουαλικά και ακόμη περισσότερο κακοποιούνται πνευματικά και συναισθη-ματικά. Όλοι οι κώδικες ηθικής και επιβίωσης παραβιάζονται συνεχώς. Για πρώτη φορά στην ιστορία όλων των ειδών ο "σύγχρονος άνθρωπος των σπηλαίων των πόλεων" κλέβει τα παιδιά του. Υπονομεύει το μέλλον τους, αφαιρώντας πιθανότητες επιβίωσης των επερχόμενων γενεών. Υπονομεύει τον πλανήτη, το περιβάλλον και τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Οι αστειότητες για υπέρτερη φυλή, για στρατιές δούλων, για κλωνοποιημένα αντίγραφα του Χίτλερ δε θέλουν μεγάλη συζήτηση. Ο οποιοσδήποτε μανιακός τύραννος, και έχουμε γνωρίσει αρκετούς, δεν έχει κανένα λόγο να προσφύγει στην κλωνοποίηση, που έτσι κι αλλιώς είναι αδύνατο να ικανοποιήσει τις βλέψεις του. Η σύγχρονη τεχνολογία του παρέχει όλα τα μέσα για να προκαλέσει μαζικές καταστροφές. Καλό ή κακό είναι αυτό που κάνει ο άνθρωπος όχι αυτό που μπορεί να κάνει.
Η πορεία για την κλωνοποίηση του ανθρώπου θα είναι μακρά. Και η αρχή της μάλλον θα αργήσει να γίνει.
Δεν έχω όμως αμφιβολία ότι θα επιχειρηθεί. Και ο κίνδυνος γεννήσεως θνησιγενών, νεογνών με μικρές ή μεγάλες συγγενείς ανωμαλίες, νεογνών που θα υποφέρουν ή ενδεχομένως θα είναι επιρρεπή σε νοσήματα και θα πεθάνουν πρόωρα είναι υπαρκτός. Αν δεν υπάρξουν εχέγγυα ότι οι κίνδυνοι αυτοί θα περιορισθούν στη συχνότητα που περίπου απαντώνται στη φύση, θα είναι δύσκολο να βρεθεί υποστηρικτής της κλωνοποίησης του ανθρώπου.
Προβάλλεται το επιχείρημα ότι, ακόμη και αν ξεπεραστούν οι κίνδυνοι που ανέφερα, δεν αποκλείεται η παραγωγή κλωνοποιημένων ανθρώπινων νεογνών, τα οποία θα χρησιμεύσουν ως αποθήκες ανταλλακτικών, ως πηγή οργάνων για μεταμόσχευση. Τούτο, βέβαια, δεν μπορεί ν' αποκλεισθεί, όπως δεν έχει αποκλεισθεί η σημερινή πειρατεία οργάνων με απαγωγές παιδιών και ενηλίκων στην Ινδία, τη Βραζιλία και άλλες χώρες του Τρίτου Κόσμου.
Η κλωνοποίηση στον άνθρωπο είναι μια ηρτημένη επιστημονική δυνατότητα, μια πιθανότητα, η ενεργοποίηση της οποίας εξαρτάται από ανθρώπους γεννηθέντας, ου ποιηθέντας. Αλλά και αν υπάρξει κλωνοποίηση του ανθρώπου, θα αφορά ένα μόνο μέρος της δημιουργίας του. Το "κατ' εικόνα". Και θα είναι "καλόν", το ίδιο όπως κατά την Παλαιά Διαθήκη, βγήκε από τα χέρια του Θεού, στο πρώτο στάδιο της δημιουργίας του. Ωραίος ήταν ο άνι θρωπος "κατ' εικόνα Θεού", ως άγαλμα. Όχι όμως, πλήρης. Πλήρης έγινε - και συνεχίζει να γίνεται - με την εμφύσηση "πνοής ζώσης" με το "καθ' ομοίωσιν". Και το καθ' ομοίωσιν έκτοτε, τη ζώσα πνοή, εμφυσεί στον άνθρωπο ο πολιτισμός. Η ποιότητα ενός πολιτισμού κρίνεται από τη δύναμή του να αφομοιώνει όχι μόνο το παρελθόν αλλά και το μέλλον του, όπως ο ίδιος το δημιουργεί και το καθορίζει και όπως πορεύεται προς αυτό. Παιδί αυτού του πολιτισμού είναι και η κλωνοποίηση.
Πάντως λόγοι αμιγώς ιατρικοί που να δικαιολογούν τη δημιουργία ανθρώπου με κλωνοποίηση δε φαίνεται να υπάρχουν.
Αν ποτέ καταστεί δυνατή η κλωνοποίηση στον άνθρωπο, θα αρχίσει και θα περιορισθεί στο εργαστήριο με την κλωνοποίηση κυτταρικών σειρών και είναι πιθανόν να αποδώσει εξαιρετικώς ευεργετικά αποτελέσματα. Ενδέχεται να δημιουργηθεί π.χ. ανθρώπινο δέρμα και να σώσει τη ζωή ανθρώπων με εκτεταμένα εγκαύματα που δεν επιβιώνουν σήμερα. Να δημιουργηθούν νευρώνες που μπορούν να μεταμοσχευθούν στον εγκέφαλο πασχόντων από τη νόσο Alzeimer ή Parkinson. Να δημιουργηθούν αρχέγονα πολυδύναμα αιμοποιητικά κύτταρα σωστικά καρκινοπαθών που θα μπορούν να υποβάλονται σε χημειοθεραπευτικές μεγαθεραπείες, χωρίς το φόβο μη αναστρέψιμης ερήμωσης του μυελού των οστών. Και πλήθος άλλων εφαρμογών που θα επιτρέπουν τη θεραπεία πολλών ασθενειών και θα περιορίζουν τον ανθρώπινο πόνο. Στο πλαίσιο μάλιστα της επιστημονικής φαντασίας υποστηρίζεται ότι η κλωνοποίηση είναι μόνο η αρχή και ότι ενδέχεται να παραχθούν ακόμη και νέα είδη π-χ. συνδυασμός φυτών και ζώων, τα φυτόζωα, που θα παράγουν γάλα με φωτοσύνθεση.
Θεωρώ ότι οι βιοηθικές επιτροπές πρέπει να επικεντρωθούν σε εξελίξεις που ενδέχεται να προκύψουν στο μέλλον και η μόνη πιθανότητα είναι η ανάπτυξη με κλωνοποίηση ανθρώπινων κυτταρικών σειρών. Να δημιουργήσουν ανασχετικούς μηχανισμούς σε μεγαλύτερα άλματα και να απαγορεύσουν απολύτως την κλωνοποίηση εμβρύων σε ανθρώπινη μήτρα. Οπωσδήποτε όμως δεν πρέπει να ανασταλεί η επιστημονική πρόοδος. Η ιστορία άλλωστε διδάσκει ότι τούτο είναι αδύνατον. Είναι μεγάλη κατάκτηση η κατανόηση των μηχανισμών που ενεργοποιούν, καταστέλλουν και επανενεργοποιούν τα γονίδια. Η κλωνοποίηση είναι ένα μεγάλο βήμα στο δρόμο για τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου.
Τις Θερμοπύλες της ελευθερίας μας δε φυλάττουν αποτελεσματικά οι φοβικές μας προκαταλήψεις. Μπορεί να τις φυλάξει μόνο το ελεύθερο πνεύμα, οπλισμένο με τα όπλα εκείνα που ο πολιτισμός και ο ουμανισμός του εξασφαλίζει. Τότε η κλωνοποίηση θα γίνει μια ακόμη δυνατότητα του πολιτισμού και του ουμανισμού.
(Ν, Ματσανιώτης, 11-1-1998)
4.ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΑ
«Ξέρεις ποιος είμαι εγώ ρε!»
του Παντελή Μπουκάλα (από την Καθημερινή)
[…]
Η πολεμική κραυγή «ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε;» -μια κραυγή που για την εκφορά της αρκούν τα δόντια και περιττεύει η γλώσσα- δεν εκστομίζεται μόνο από τους διάσημους, τους εξουσιούχους, τους κατέχοντες. Είναι ένα εμβατήριο γραμμένο στη μαγνητοταινία που παίζει η μηχανική ψυχή όλων μας. Με την ευκολία που έχουμε να αναβαθμίζουμε σε μείζον το παντελώς ασήμαντο, το τιποτένιο, μπορούμε να σφαχτούμε (κι όχι μόνο στα λόγια) για οτιδήποτε θα μας φαινόταν καταγέλαστο αν δεν είχε θολώσει ο νους και το βλέμμα μας: Για την προτεραιότητα ή για μια θέση παρκαρίσματος (άλλωστε ο εγωισμός μας όταν κυκλοφορεί εποχούμενος, όταν προστατεύεται από το τετράτροχο άρμα του, συντρίβει όλα τα δεσμά του λεγόμενου πολιτισμού), για μια καρέκλα στην πολυσύχναστη ταβέρνα που την πρόλαβε κάποιος άλλος, για τα νερά που τρέχουν από το μπαλκόνι του γείτονα, για το μωρό που γκρινιάζει μεσημεριάτικα (θαρρείς κι είναι μαγνητόφωνο και μπορείς να του πατήσεις το στοπ), για τη μπαλιά του πιτσιρικά που λάθεψε στην αμμουδιά και πέτυχε κάποιον λουόμενο ή ηλιοθεραπευόμενο (δεν γεννήθηκαν δα Ρονάλντο όλοι οι μπόμπιρες), για την απύθμενη αναίδεια του προκαθημένου μας στον θερινό κινηματογράφο που δεν λέει να σκύψει καίτοι ψηλέας η, ακόμη καλλίτερα να φύγει, για την ουρά στο λεωφορείο, στο φερι-μποτ, στα διόδια, στο σούπερ μάρκετ, στο φούρνο, στο περίπτερο. Πιστόλια ευτυχώς δεν κουβαλάμε ακόμη (ή μάλλον δεν κουβαλάμε όλοι μας, γιατί με το πρόσχημα των κλοπών όλο και περισσότεροι φροντίζουν να εξοπλίσουν την εκβιασμένη ανασφάλειά τους), αλλά και τα χέρια αρκούν, κι ύστερα, φονικότεροόπλο από τη γλώσσα και το βλέμμα δεν έχει ακόμη κατασκευαστεί, κι ούτε θα βρεθεί ποτέ.
Κι αλίμονο αν η αφέλειά σου ή η όψιμη, οικολογική σου ευαισθησία διανοηθεί να συστήσει σε κάποιον, με τον κομψότερο (ή και δουλικότερο) τρόπο, να μην πετάει με ανάλαφρη μαγκιά αναμμένο τσιγάρο από το παράθυρο του αυτοκινήτου του, κυρίως όταν διασχίζει τον Παρνασσό ή τον Ταΰγετο, η την αδειασμένη φιάλη του νερού, το οποίο έχει φτάσει να μας κοστίζει όσο σχεδόν και η τροφή. Αλίμονο αν παραπονεθείς για την καπνούρα που φεύγει από την εξάτμιση του προπορευόμενου οχήματος, ή αν θυμίσεις ευγενικά σε κάποιον οδηγό ότι είθισται να μην περνάμε με κόκκινο και να ανάβουμε το φλασάκι μας πριν στρίψουμε αριστερά η δεξιά. Τότε ο «θιγμένος ανδρισμός μας» (επιχείρημα που μάλλον έχει αντίκρισμα και στα δικαστήρια) απαιτεί να πάρει το αίμα του πίσω, προπαντός αν η «προσβολή» ετελέσθη παρουσία τρίτων. Και ξεθηκαρώνουμε τότε το φανατισμό μας, κλειδαμπαρώνουμε την ψυχραιμία μας, στήνουμε μια γκιλοτίνα για το χιούμορ μας, κι ορμάμε Ακάθεκτοι.
«Ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε;»... Βεβαίως και ξέρω, και ξέρεις, και ξέρουμε. Ξέρω πως είσαι όμοιος μου στα καλά και στα κακά ετοιμοπαράδοτος του θυμού, μονίμως με την αίσθηση του «αδικημένου», άρα και μονίμως οργισμένος. Ξέρω, και ξέρεις, ότι μοιάζουμε στο χαώδες βάθος μας, όσες όποιες πανοπλίες κι αν φρόντισε να φορτωθεί ο καθένας μας για να ελέγξει την ευκολία του ενστίκτου. Όλοι μας είμαστε κάτι, είμαστε κάποιοι, έστω κι αν ο χρόνος επιμένει αγέλαστος πως είμαστε κάτι λιγότερο από το τίποτε. Μόνο που δεν μπορούμε να τα βολέψουμε αυτά τα διαφορετικά «κάτι», να τα πείσουμε να συνυπάρξουν, να αλληλοαναγνωριστούν, να αποδεχθεί το ένα τη μοναδικότητα του άλλου. Εισερχόμαστε στην κοινωνία, (στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στη δουλειά, στο «λειτούργημα», στο γήπεδο, ως και στην εκκλησία την ώρα του «Δεύτε λάβετε φως!») σαν φορείς μιας παράδοσης που τιμά την αντιπαράθεση, τη φιλυποψία, την ξινή ψυχή, η οποία εγγράφεται πάραυτα και στα αναλόγως ξινισμένα μούτρα μας. Είμαστε προετοιμασμένοι, εκπαιδευμένοι να βρίσκουμε παντού (και μόνο) εχθρούς, διαβολείς, κακότροπους που μας φθονούν και συνωμοτούν εις βάρος μας. Την πραότητα, την όρεξη της κουβέντας, της παρέας ακόμη (της τόσο μυθολογημένης), πρέπει να την επινοήσουμε με πολύ κόπο (γιατί χρειάζεται να υπολογίσουμε σωστά τις βαθύτατες ανάγκες μας και ταυτόχρονα να τιθασέψουμε τον έρωτά μας για την μονήρη διαδρομή της εχθρευόμενης αυτάρκειας), ή πρέπει να μας έχουν ευλογήσει πλούσια οι περιστάσεις, μια ήσυχη ακρογιαλιά ας πούμε, η θερινή χαλάρωση ώρα νυκτός κτλ. Φυσικότερη μας φαίνεται η συμπεριφορά που (μάλλον άδικά κατά τους φυσιοδίφες) αποδίδεται στον λύκο μονιά. Γιατί; Γιατί «μας πνίγει το δίκιο». Κι επειδή όλους μάς πνίγει το δίκιο, επειδή δηλαδή έτσι αισθανόμαστε, ευκόλως τεκμαίρεται ότι η Ελλάδα είναι ένα απέραντο πέλαγος, το Εγαίον πέλαγος, με έψιλον κι όχι με άλφα γιώτα, γιατί βαφτίστηκε έτσι προς τιμήν του Εγώ, του θηριώδους Εγώ και όχι του Αιγέα, όπως ισχυρίζονταν οι μύθοι
5.ΔΟΚΙΜΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑΝΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Νεανική παραβατικότητα και σχολική βία
Πολυετείς επιστημονικές έρευνες απέδειξαν ότι οι οικογένειες, των νεαρών παραβατών έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Το ένα χαρακτηριστικό είναι, ότι συνήθως πρόκειται για φτωχές οικογένειες. Ωστόσο, δεν είναι μόνον η φτώχεια που προκαλεί την εγκληματικότητα. Πολύ συχνά η φτώχεια ωθεί τους νέους να ξεπεράσουν άλλους συνομηλίκους τους από εύπορες οικογένειες και να μεγαλουργήσουν.
Για να υπάρξει η πιθανότητα τέλεσης εγκληματικών πράξεων, πρέπει να υπάρξει ένας συνδυασμός φτώχειας, εγκληματικού παρελθόντος της ίδιας της οικογένειας και έλλειψης ελέγχου των γονέων προς το παιδί. Πρέπει, δηλαδή, να συμπέσουν ταυτόχρονα τρεις παράγοντες προκειμένου να υπάρξει σοβαρή πιθανότητα να εκδηλώσει κάποιος ανήλικος παραβατική συμπεριφορά.
Οι ανήλικοι με παραβατικό ιστορικό (π.χ. τέλεση κλοπών, πρόκληση επεισοδίων στα γήπεδα και φθοράς ξένης ιδιοκτησίας), παρουσιάζουν αντίστοιχα προβλήματα στην οικογένεια και το σχολείο, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε παραβατικές ομάδες, προκειμένου να αναπληρώσουν εκεί την ανθρώπινη επικοινωνία και την αναγνώριση που τους λείπει.
Έχει αποδειχθεί ότι ο χαλαρός έλεγχος στο πλαίσιο της οικογένειας και η έλλειψη επικοινωνίας, ανάμεσα στον γονιό και στο παιδί, ευνοούν την παραβατικότητα. Εάν λείπει αυτό το στοιχείο της επικοινωνίας με τους γονείς, αντίστοιχα το παιδί αδιαφορεί για το σχολείο και εμπλέκεται σε ομάδες άλλων νεαρών, που μπορεί να εκδηλώσουν παραβατική συμπεριφορά.
Η εγκληματολογική έρευνα, αναφορικά με τους έφηβους παραβάτες στα σχολεία, έχει αποδείξει ότι πρόκειται κυρίως για αγόρια, μέσης ηλικίας. Η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους εμφανίζεται γενικά να είναι αρκετά καλή, καθώς εργάζονται συνήθως και οι μητέρες τους, αλλά περιστασιακά και οι ίδιοι.
Οι παραβατικές παρέες των νέων σχολικής ηλικίας είναι σχετικά πολυμελείς και στελεχώνονται κυρίως με άτομα του ιδίου φύλου. Τα μέλη της παρέας προέρχονται κυρίως από το σχολείο, αλλά επίσης από τη γειτονιά, το χώρο εργασίας και τους τόπους νυκτερινής διασκέδασης. Στην παρέα μετέχουν συνήθως για να βρουν φίλους, χωρίς να έχουν συνήθως κάποιον αρχηγό ή ιεραρχική δομή, ώστε να μπορεί να γίνει λόγος για «συμμορίες ανηλίκων».
Οι έφηβοι παραβάτες επιδίδονται συχνά σε αντισυμβατικές ενέργειες, όπως αγορά, πώληση και χρήση ναρκωτικών ουσιών, πρόκληση ζημιών σε σχολικό χώρο, κλοπές σε κατάστημα, επεισόδια στο γήπεδο, συμπλοκές με τρίτους, φθορές ξένης ιδιοκτησίας, κλοπές χρήσης ή εξαρτημάτων μεταφορικού μέσου, απειλές κατά συνομηλίκων, διαρρήξεις κατοικιών και αυτοκινήτων, πώληση κλοπιμαίων, κλπ.
Για να προληφθεί μια μελλοντική έξαρση της παραβατικότητας των ανηλίκων πρέπει -μεταξύ άλλων- να δοθούν περισσότερες ευκαιρίες στους νέους ανθρώπους, να επαναπροσδιορισθούν οι στόχοι της νέας γενιάς και να διασφαλισθούν τα μέσα για την επίτευξή τους, να μειωθεί η ανεργία, να ενσωματωθούν οι μειονοτικές ομάδες του πληθυσμού, να στηριχθούν οι θεσμοί της οικογένειας και του σχολείου και να οικοδομηθεί μια κοινωνία συνοχής και αλληλεγγύης. Μια δίκαιη και ανοιχτή κοινωνία για όλους.
Για να υπάρξει η πιθανότητα τέλεσης εγκληματικών πράξεων, πρέπει να υπάρξει ένας συνδυασμός φτώχειας, εγκληματικού παρελθόντος της ίδιας της οικογένειας και έλλειψης ελέγχου των γονέων προς το παιδί. Πρέπει, δηλαδή, να συμπέσουν ταυτόχρονα τρεις παράγοντες προκειμένου να υπάρξει σοβαρή πιθανότητα να εκδηλώσει κάποιος ανήλικος παραβατική συμπεριφορά.
Οι ανήλικοι με παραβατικό ιστορικό (π.χ. τέλεση κλοπών, πρόκληση επεισοδίων στα γήπεδα και φθοράς ξένης ιδιοκτησίας), παρουσιάζουν αντίστοιχα προβλήματα στην οικογένεια και το σχολείο, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε παραβατικές ομάδες, προκειμένου να αναπληρώσουν εκεί την ανθρώπινη επικοινωνία και την αναγνώριση που τους λείπει.
Έχει αποδειχθεί ότι ο χαλαρός έλεγχος στο πλαίσιο της οικογένειας και η έλλειψη επικοινωνίας, ανάμεσα στον γονιό και στο παιδί, ευνοούν την παραβατικότητα. Εάν λείπει αυτό το στοιχείο της επικοινωνίας με τους γονείς, αντίστοιχα το παιδί αδιαφορεί για το σχολείο και εμπλέκεται σε ομάδες άλλων νεαρών, που μπορεί να εκδηλώσουν παραβατική συμπεριφορά.
Η εγκληματολογική έρευνα, αναφορικά με τους έφηβους παραβάτες στα σχολεία, έχει αποδείξει ότι πρόκειται κυρίως για αγόρια, μέσης ηλικίας. Η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους εμφανίζεται γενικά να είναι αρκετά καλή, καθώς εργάζονται συνήθως και οι μητέρες τους, αλλά περιστασιακά και οι ίδιοι.
Οι παραβατικές παρέες των νέων σχολικής ηλικίας είναι σχετικά πολυμελείς και στελεχώνονται κυρίως με άτομα του ιδίου φύλου. Τα μέλη της παρέας προέρχονται κυρίως από το σχολείο, αλλά επίσης από τη γειτονιά, το χώρο εργασίας και τους τόπους νυκτερινής διασκέδασης. Στην παρέα μετέχουν συνήθως για να βρουν φίλους, χωρίς να έχουν συνήθως κάποιον αρχηγό ή ιεραρχική δομή, ώστε να μπορεί να γίνει λόγος για «συμμορίες ανηλίκων».
Οι έφηβοι παραβάτες επιδίδονται συχνά σε αντισυμβατικές ενέργειες, όπως αγορά, πώληση και χρήση ναρκωτικών ουσιών, πρόκληση ζημιών σε σχολικό χώρο, κλοπές σε κατάστημα, επεισόδια στο γήπεδο, συμπλοκές με τρίτους, φθορές ξένης ιδιοκτησίας, κλοπές χρήσης ή εξαρτημάτων μεταφορικού μέσου, απειλές κατά συνομηλίκων, διαρρήξεις κατοικιών και αυτοκινήτων, πώληση κλοπιμαίων, κλπ.
Για να προληφθεί μια μελλοντική έξαρση της παραβατικότητας των ανηλίκων πρέπει -μεταξύ άλλων- να δοθούν περισσότερες ευκαιρίες στους νέους ανθρώπους, να επαναπροσδιορισθούν οι στόχοι της νέας γενιάς και να διασφαλισθούν τα μέσα για την επίτευξή τους, να μειωθεί η ανεργία, να ενσωματωθούν οι μειονοτικές ομάδες του πληθυσμού, να στηριχθούν οι θεσμοί της οικογένειας και του σχολείου και να οικοδομηθεί μια κοινωνία συνοχής και αλληλεγγύης. Μια δίκαιη και ανοιχτή κοινωνία για όλους.
Ο Άγγελος Τσιγκρής έχει διατελέσει εκπρόσωπος της χώρας μας στο Δίκτυο Πρόληψης της Εγκληματικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στη Μόνιμη Αντιπροσωπία του ΟΗΕ για την Πρόληψη του Εγκλήματος και την Ποινική Δικαιοσύνη.
Πηγή : tovima.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου