Τρίτη 27 Αυγούστου 2013

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ (ΦΡΑΣΕΙΣ-ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ)

Αύγουστος και τρυγητής οι μήνες των σταφυλιών του τρύγου, του κρασιού και του Διόνυσου. Είναι επιβεβλημένη λοιπόν μια μικρή αναφορά στον πιο πρόσχαρο θεό της ελληνικής μυθολογίας καθώς και σε εκφράσεις και μύθους που συνοδεύουν τα σταφύλια, το κρασί και το Διόνυσο.


Στην ελληνική μυθολογία, εκτός από τους δώδεκα θεούς, υπήρχαν και άλλοι θεοί που δεν κατοικούσαν στον Όλυμπο. Ένας απ' αυτούς ήταν και ο θεός Διόνυσος. Ήταν ο πιο πρόσχαρος από τους θεούς και από τους πιο αγαπητούς στους ανθρώπους. Όπως ο Προμηθέας τους έδωσε τη φωτιά ή ο Ασκληπιός τις πρώτες βάσεις της ιατρικής, έτσι και ο Διόνυσος τους πρόσφερε το αμπέλι και το κρασί.
Ο εύθυμος θεός ταξίδευε συνέχεια κι επισκεπτόταν πολλές χώρες και πολιτείες για να μάθει στους ανθρώπους πώς να καλλιεργούν τα κλήματα και πώς να φτιάχνουν από τους καρπούς τους το κρασί. Και βέβαια, ως θεός της χαράς και του κεφιού, δεν ταξίδευε μόνος του. Τον ακολουθούσε ένα πολύβουο πλήθος. Στο πλήθος αυτό έβλεπες γυναίκες που χόρευαν με έξαλλο τρόπο, τις Μαινάδες, όπως λέγονταν, και παράξενα όντα που ήταν άνθρωποι και ζώα μαζί. Αυτούς τους έλεγαν Σάτυρους και Σειληνούς.
Το υπέροχο ποτό που κερνούσε ο θεός σκόρπιζε παντού το κέφι. Όπου περνούσε ξεκινούσε ξέφρενη διασκέδαση και δεν ακούγονταν άλλο τίποτα παρά οι εύθυμοι ήχοι των μουσικών οργάνων και τα ζωηρά τραγούδια.
Πώς λοιπόν να μη λατρεύουν οι άνθρωποι αυτό το θεό; Κι ήταν θεός, παρόλο που η μητέρα του ήταν θνητή, η Σεμέλη, η κόρη του βασιλιά της Θήβας Κάδμου.
Ο Διόνυσος αγαπήθηκε και λατρεύτηκε από τους ανθρώπους γιατί τους γνώρισε την υπέροχη γεύση του κρασιού. Λένε πως για πρώτη φορά το φανέρωσε στο βασιλιά της Αιτωλίας, τον Οινέα. Ο τσοπάνης του, ο Στάφυλος, είχε βρει ένα περίεργο φυτό γεμάτο καρπούς κι ενθουσιασμένος από τη νοστιμιά τους έφερε και στο βασιλιά του για να τον ευχαριστήσει. Ο Οινέας έστυψε τους ζουμερούς καρπούς και απόλαυσε τον πλούσιο χυμό τους. Από τότε ο Διόνυσος ονόμασε αυτόν το χυμό οίνο και τους καρπούς σταφύλια από το όνομα του τσοπάνη. Πάντα με το θύρσο στο ένα του χέρι και ένα δοχείο κρασιού στο άλλο περιηγούνταν τις πόλεις. Όπου έβρισκε φιλόξενους και πρόσχαρους ανθρώπους, τους μάθαινε πώς να φτιάχνουν κρασί. Έτσι έγινε και με τους κατοίκους της Ικαρίας, στην Αττική, που τον υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό.
Οι κάτοικοι της Ικαρίας τιμούσαν ιδιαίτερα το θεό Διόνυσο· Σε αυτή την περιοχή καλλιεργήθηκε πολύ ο διθύραμβος, ο ύμνος προς το θεό, που συνέθεσε ο μουσικός Αρίωνας. Μάλιστα, πρόσθεσαν και κάτι καινούριο. Στο μουσικό αυτό ύμνο πρόσθεσαν στίχους. Κι επειδή αυτή τη σύνθεση την τραγουδούσαν άνθρωποι μεταμφιεσμένοι σε τραγόμορφους Σατύρους, την ονόμασαν τραγωδία. Βέβαια, λατρευτικές εκδηλώσεις για το θεό του αμπελιού γίνονταν και σε πολλές άλλες περιοχές. Όσοι παρευρίσκονταν σε αυτές τις εκδηλώσεις έπρεπε να συμμετέχουν ενεργά πίνοντας κρασί και χορεύοντας υπό την επήρεια της μέθης. Όσοι αρνούνταν, ήταν εχθροί του θεού και επέσυραν την οργή του.
Έτσι, τραγικό τέλος βρήκε τον Πενθέα που θέλησε να παρακολουθήσει κρυφά τις οργιαστικές εορτές. Οι Μαινάδες, μια από τις οποίες ήταν και η μητέρα του, μέσα στη μανία που τις είχε καταλάβει, όρμησαν επάνω του και τον κατασπάραξαν. Επίμονα αρνούνταν να λάβουν μέρος στις λατρευτικές τελετές οι κόρες του βασιλιά Μίνωα, όπως και του βασιλιά Προίτου. Προσβλημένος ο Διόνυσος τις έκανε να χάσουν τα λογικά τους. Άλλοι λένε ότι για τη μανία που κατέλαβε τις νεαρές κόρες του Προίτου αιτία ήταν η Ήρα. Σκληρός τιμωρός εμφανίζεται ο Διόνυσος στους εχθρούς του και σε όσους είναι αντίθετοι στον τρόπο λατρείας του. Συνάμα γενναιόδωρος ευεργέτης σε όσους τον τιμούν και τον ευχαριστούν. Όταν ο βασιλιάς Μίδας φιλοξένησε το δάσκαλό του, το γέρο Σειληνό, που είχε χαθεί, αυτός δέχτηκε να εκπληρώσει την επιθυμία του για να τον ευχαριστήσει. Ο άπληστος Μίδας ζήτησε να μπορεί ό,τι πιάνει να το μετατρέπει σε χρυσάφι. Σύντομα ο δύστυχος διαπίστωσε πως θα γινόταν βαθύπλουτος αλλά θα πέθαινε από την πείνα και τη δίψα. Το ψωμί που άγγιζε να φάει μετατρεπόταν σε χρυσό και το νερό που ήθελε να πιει σε χρυσαφένιες σταγόνες. Μετανιωμένος ζήτησε από το θεό να τον κάνει όπως πριν και ο Διόνυσος που τον λυπήθηκε του είπε πως αν λουστεί στα νερά του Πακτωλού ποταμού θα απαλλαχτεί από το μαρτύριό του.
Στη γη οι άνθρωποι τον ευχαριστούσαν για το θεϊκό δώρο του και για την ξενοιασιά που απλόχερα τους μοίραζε. Οι γιορτές που γίνονταν προς τιμή του ήταν ένα αδιάκοπο γλέντι, όπου όλοι μεθούσαν και τραγουδούσαν. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν με τον αγαπητό τους θεό. Οι αρχαίοι Έλληνες έπιναν συνήθως τον οίνο τους «κεκραμένον» δηλαδή ανακατεμένο με νερό, «νερωμένο» όπως λέμε  σήμερα. Από την «κράση» λοιπόν του οίνου δηλαδή την ανάμιξη με νερό, προέκυψε η λέξη κρασί. Η λέξη «κρασί» αντικατέστησε τη λέξη «οίνος» στους βυζαντινούς χρόνους. Η αντικατάσταση αυτή επιταχύνθηκε ίσως από το γεγονός ότι ο «οίνος» (όπως και ο άρτος) αποτελούσαν πλέον μέρος του τελετουργικού της θείας ευχαριστίας, μετατράπηκε δηλαδή σε «λέξη ταμπού». Καταληκτικά η λέξη κατάγεται, με μεσολάβηση των τύπων κρασίν<κρασίον, από τη λέξη κράσις= ανάμειξη, που με τη σειρά της προέρχεται από το ρήμα κεράννυμι= αναμειγνύω και το ουσιαστικό κρατήρ= σκεύος ανάμειξης.

ΦΡΑΣΕΙΣ-ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΡΑΣΙ

Έλα παππού να σου δείξω τ'αμπελοχώραφά σου.
Μάζευε κι ας είν' και ρώγες.
Τον Σεπτέμβρη τα σταφύλια, τον Οκτώβρη τα κουδούνια.
Όποιος έχει αμπέλι, ας βρει δραγάτη.
Πήγε σαν το σκυλί στ' αμπέλι.
Τ' αμπέλι θέλει αμπελουργό, το σπίτι νοικοκύρη.
Αύγουστος άβρεχτος, μούστος άμετρος.
Περσινά ξινά σταφύλια.
Γενάρη πίνουν το κρασί, το Θεριστή το ξύδι.
Αγάλι αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι.
Ήταν στραβό το κλίμα το ‘φαγε κι ο γάιδαρος.
Ας πάει και το παλιάμπελο.
Καλά κρασιά.
Σαν το παλιό καλό κρασί.
Βάζω νερό στο κρασί μου.
Μιλάει το κρασί.
Θέρος , τρύγος, πόλεμος
Στουπί στο μεθύσι
Ο τρελός είδε τον μεθυσμένο κι έφυγε.
Πάλι τον καύκον έπιες,
πάλιν τον νουν απώλεσας.
(Σκωπτικό σύνθημα του κοινού του Ιπποδρόμου στο Βυζάντιο)
Ο Διόνυσος έχει πνίξει περισσότερους ανθρώπους από τον Ποσειδώνα.
Να γράφεις μεθυσμένος. Να διορθώνεις ξεμέθυστος.
Είναι ώρα να μεθύσετε!
Για να μην είστε οι βασανισμένοι σκλάβοι του χρόνου,
μεθύστε χωρίς διακοπή.
Με κρασί, με ποίηση, με αρετή, με ό,τι θέλετε!

Η ΑΛΕΠΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ (ΜΥΘΟΙ ΤΟΥ ΑΙΣΩΠΟΥ)

Στον μύθο ''η αλεπού και τα σταφύλια'' ο Αίσωπος αναφέρεται σε μία αλεπού η οποία ήταν πολύ πεινασμένη. Καθώς λοιπόν περπατούσε η αλεπού και σκεφτόταν πως πεινούσε πολύ, αντίκρυσε ένα τσαμπί σταφύλια. Η πεινασμένη αλεπού προσπάθησε να πιάσει το τσαμπί με τα σταφύλια που κρέμονταν όμως ήταν αδύνατο. Μετά από τις λίγες προσπάθειες που κατέβαλε γύρισε επιδεικτικά να φύγει και είπε ότι ήταν άγουρα και έτσι δεν την πείραζε που δεν κατάφερε να τα φτάσει.

8 σχόλια:

  1. A mitologia é sempre interessante, na minha turma sempre fazíamos referencias relacionando algum deus a um colega da turma de acordo com suas características mesmo sem conhecer profundamente sobre o assunto,e o nosso colega "Baco" era o que mais nos fazia rir com certeza ...depois de tanto vinho rss
    Mas agora falando sério...seu post é muito interessante e acrescenta precioso conhecimento.
    Abraços.
    Joelma

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλημέρα Ateliê Tribo de Judá από Ελλάδα.Χάρηκα πάρα πολύ με το μήνυμά σου. Ο Διόνυσος ήταν o rock star της αρχαίας Ελλάδας!!! Τους χαιρετισμούς μου σε σένα και στην όμορφη χώρα σου. Πέτρος Μυλωνάς

      Διαγραφή
  2. μια χαρά ... πραγματικά διαφωτιστική ανάρτηση

    εύγε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλησπέρα και απο Ισπανία, καλό που σε βρήκα, εσένα και το καλό μάτι σου!
    Σε σχέση του Απόλλωνα και τους δελφικούς ίμνους έγραψα εγώ την διδακτορική διατριβή μου.

    Έχω και ελληνκό μ πλογ!

    http://logokrisiaikostuprotueona.blogspot.com.es/

    Φιλιά και καφεδάκι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Καλώς όρισες στο blog. Πολύ ενδιαφέρουσα η διπλή ζωή σου.Ελληνίδα ή Ισπανίδα ή και τα δύο σε ένα;Μια ζεστή καλησπέρα από Ελλάδα, Γιάννενα και συγχαρητήρια για τα πνευματικά σου πονήματα.Ελπίζω να μη χαθούμε και να τα λέμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Είμαι ισπανίδα μόνο :)
    Σπούδασα στο Παντειον Πανεπιστήμιο και εκεί, στην Αθήνα όχι στο Παντειον, έγαψα την διατριβή μου. Έχω πολλόυς φίλους εκεί και αγαπώ Ελλάδα και την πονάω παρα πολύ.

    Καφεδάκι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Εμείς σε θεωρούμε Ελληνίδα, γιατί ο αρχαίος ρήτορας Ισοκράτης έλεγε: "Έλληνας είναι όποιος μετέρχεται της ελληνικής παιδείας". Το καφεδάκι είναι η υπογραφή σου ή έχεις αναμνήσεις από τον ελληνικό καφέ;

    ΑπάντησηΔιαγραφή