Ο ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ (ΞΕΝΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ) ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Τα έντυπα του Αγώνα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή του. Δεν αποτελούσαν μόνο μέσο πληροφόρησης αλλά και κατευθυντήριο όργανό του.Με το ξέσπασμα της επανάστασης, τόση μεγάλη ήταν η ανάγκη για πληροφόρηση και προπαγάνδα που ανάμεσα στις πρώτες ελληνικές εφημερίδες υπήρχαν και κάποιες χειρόγραφες. Ο ίδιος ο Κοραής συμβούλεψε τους συμπατριώτες του για τη σύσταση εφημερίδας «εις διάδοσιν ειδήσεων».

Η πρώτη χειρόγραφη εφημερίδα ήταν η Εφημερίδα του Γαλαξειδίου, η οποία κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 1821. Ακολούθησε η Εφημερίς Αιτωλική, η οποία εκδόθηκε τον Αύγουστο του 1821 στο Μεσολόγγι και Ο Αχελώος,

που εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 1822 στο Βραχώρι (Αγρίνιο) με υπότιτλο «Εφημερίς Πολιτική της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος», και αποτελούσε κατά κάποιον τρόπο επίσημο όργανο της Διοίκησης. Και οι τρεις αυτές χειρόγραφες εφημερίδες είχαν βραχύ βίο. Οι ανάγκες του Αγώνα όμως επέβαλαν έντυπες εφημερίδες που να κυκλοφορούν σε μεγαλύτερο αριθμό αντιτύπων και να φτάνουν στο εξωτερικό. Τον Ιούνιο του 1821 ο Δ. Υψηλάντης και ο Αλ. Μαυροκορδάτος έφεραν μαζί τους τα πρώτα πιεστήρια του Αγώνα. Το πιεστήριο του Υψηλάντη εγκαταστάθηκε σε ένα τζαμί στην Καλαμάτα και εκεί την 1η Αυγούστου 1821 εκδόθηκε η πρώτη έντυπη εφημερίδα του Αγώνα, η Σάλπιγξ Ελληνική,

 με συντάκτη τον Θεόκλητο Φαρμακίδη, από τους λίγους Έλληνες που είχαν δημοσιογραφική πείρα. Κυκλοφόρησαν μόνο τρία τεύχη της εφημερίδας, καθώς παραιτήθηκε ο συντάκτης της και έκλεισε άδοξα η πρώτη προσπάθεια του Τύπου κατά την Επανάσταση. Το 1824 όμως νέα τυπογραφεία έφτασαν στην Ελλάδα από τα φιλελληνικά Κομιτάτα του Λονδίνου και του Παρισιού και αναπτύχθηκε η εφημεριδογραφία. Τη χρονιά αυτή εκδόθηκαν τα Ελληνικά Χρονικά στο Μεσολόγγι,

 η Εφημερίς των Αθηνών στην Αθήνα με εκδότη τον Γ. Ψύλλα και Ο Φίλος του Νόμου στην Ύδρα με συντάκτη τον J. Chiappe, η πιο μακρόβια εφημερίδα του Αγώνα (10/09/1824–27/05/1827), που αποτέλεσε το επίσημο όργανο της Διοίκησης μέχρι να εκδοθεί Η Γενική Εφημερίς της Ελλάδος.

 Αυτή κυκλοφόρησε από το 1825 έως το 1832, αρχικά με εκδότη τον Θ. Φαρμακίδη, ο οποίος ορίστηκε από τον Μαυροκορδάτο ως ο «εφημεριδογράφος της διοικήσεως», και από το 1827 τον Γ. Χρηστίδη. Εκδιδόταν πότε στο Ναύπλιο και πότε στην Αθήνα και θεωρείτο η εγκυρότερη και αρτιότερη εφημερίδα της εποχής της, με πολυάριθμο επιτελείο συνεργατών. Τα έτη 1828–9 κυκλοφόρησε στην Ύδρα από τον J. Chiappe και η γαλλόφωνη εφημερίδα L’ Abeille Grecgue, ενώ στο νησί, τέλος, εκδόθηκε το 1827–8 και η Ανεξάρτητος Εφημερίς της Ελλάδος από τον Υδραίο ναυτικό Π. Παντελή, φίλο του Κουντουριώτη. Πλούσια σε ειδησεογραφία, καυτηρίαζε τους φιλόκερδους κοτζαμπάσηδες, και εξαιτίας των αντιδράσεων που προκάλεσε σταμάτησε η έκδοσή της. Επανεκδόθηκε το 1842. 

Ο ξένος Τύπος της εποχής

Σε ευρωπαϊκές και αμερικανικές εφημερίδες του 1821 δημοσιεύονταν ειδήσεις για την κήρυξη της Επανάστασης από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό (κάποιες φορές με το όνομά του λανθασμένο) είτε στις 25 Μαρτίου (6 Απριλίου) είτε σε άλλες ημερομηνίες είτε χωρίς ημερομηνία.
Η αμερικανική Southern Recorder της 24 Ιουλίου 1821, σε είδηση που ήρθε από το Παρίσι την 25 Μαΐου (νέο ημ.) αναφέρει τον Γερμανό ως "Αρχιεπίσκοπο Gerveaux" ο οποίος τη νύχτα της 6 Απριλίου (25 Μαρτίου παλ. ημ/γιο), σαν προστάτης του ελληνικού πληθυσμού διεκήρυξε στην Πάτρα "Σεβασμός στους Πρέσβεις - Βοήθεια στους Χριστιανούς - Θάνατος στους Τούρκους". 

Επίσης αναφέρει ότι ο Σταυρός υψώθηκε σαν σημείο εξέγερσης και ότι οι Έλληνες σφαγίαζαν τους Τούρκους όπου τους εύρισκαν.
Η γαλλική εφημερίδα Journal de Savoie, σε ανταπόκριση της 25 Μαΐου 1821 από τη Βιένη, αναφέρει:

“Ο αρχιεπίσκοπος της Πάτρας στην ομιλία του προς τους Έλληνες, στο μοναστήρι του όρους Βελιά, αφού εκφώνησε στους υπόδουλους Έλληνες πολλά αποσπάσματα από τους προφήτες, ανακοίνωσε ότι με το Σταυρό μπροστά και τα όπλα στα χέρια οι χριστιανοί θα βαδίσουν προς τον Θείο σκοπό τους. Για το λόγο αυτό τους απάλλαξε από τη νηστεία της Σαρακοστής ”.

Στην γαλλική Constitutionnel την 6-6-1821 

και τους Times του Λονδίνου την 11-6-1821 δημοσιεύεται η επαναστατική ομιλία του Γερμανού της 8/20 Μαρτίου. Εκεί αναφέρεται ως "Γερμανικός. Στην αυστριακή Österreichischer Beobachter και την ιταλική Gazzetta di Milano αναφέρεται η έλευση του Γερμανού στην Πάτρα και η ύψωση της επαναστατικής σημαίας σε πλατεία της πόλης. Ο ίδιος αναφέρεται ως στρατιωτικός αρχηγός. Η ιταλική Giornale della provincia Bresciana αναφέρει ότι σύμφωνα με πληροφορίες καπετάνιου που έφυγε από την Πάτρα την 27 Μαρτίου (παλ. ημ.) οι επαναστάτες οδηγούμενοι από τον Γερμανό ξεσηκώθηκαν την 1η Απριλίου (20 Μαρτ.) και ότι ο ίδιος εισήλθε στην Πάτρα την 7 Απριλίου (26 Μαρτίου).  Η ίδια εφημερίδα, στο φύλλο της 22 Ιουνίου αναφέρει ότι ο Γερμανός, ως ηγέτης των επαναστατών, λόγω της αναταραχής που επικρατούσε στην Πάτρα, προσέφερε σωματοφύλακες για την φύλαξη των ξένων διπλωματών. Η Gazette de Lausanne την 5 Σεπ. 1826 επιβεβαιώνει τον θάνατο του Γερμανού και αναφέρει ότι "ήταν ο πρώτος μεταξύ των χριστιανών Ελλήνων που ύψωσαν την ιερή σημαία του Σταυρού το 1821".

Ο Γαλλικός τύπος της εποχής.

Τα νέα για την εξέγερση του Υψηλάντη στις Ηγεμονίες και τα πολεμικά γεγονότα στο Μοριά έφτασαν στο Παρίσι στο τέλος Απριλίου. Με την πληθώρα των δημοσιευμάτων που ακολούθησαν, ολοένα και μεγαλύτερες ομάδες, ευαισθητοποιημένες ήδη από τις αρχές της γαλλικής επανάστασης, τάσσονταν υπέρ των ελλήνων. Τα περιηγητικά κείμενα με αποκορύφωμα την «Διαδρομή από το Παρίσι στην Ιερουσαλήμ» του Σωτοβριάνδου και η κατοπινή συστράτευση του Ουγκώ, εξέφρασαν ένα πνευματικό κλίμα που είχε ήδη αγκαλιάσει την εξέγερση. Μετά τα πρώτα πολεμικά γεγονότα, στις 21 Ιουνίου 1821, κυκλοφόρησαν χάρτες της «Ευρωπαϊκής Τουρκίας για την κατανόηση των επιχειρήσεων». Η έκδοση χαρτών και τοπογραφικών σχεδίων της «Ελλάδας» συνεχίσθηκε, ενώ τον Απρίλιο του 1826 κυκλοφόρησε πλάνο της πόλης του Μεσολογγίου «αυτής της νέας Τροίας». Στο φύλλο της 16ης Ιουλίου 1821, η φιλελληνική εφημερίδα Constitutionnel (Συνταγματικός) δημοσίευσε πως επώνυμος οίκος πουλούσε γκραβούρα της «Ελληνίδας Ιωάννας της Λορένης, Ρομπελίνας» -εννοώντας την Μπουμπουλίνα- που το πορτραίτο της γνώρισε πράγματι, παρά την παραποίηση του ονόματος, μεγάλη διάδοση. Ο Γαλλικός τύπος δεν υπήρξε βέβαια στο σύνολό του φιλελληνικός. Διακρίνουμε ωστόσο μια βαθμιαία μετακίνηση υπέρ των ελλήνων ή ακόμη και αντιφατικές στάσεις. Αντεπαναστατικές θέσεις προωθούσε κυρίως ένα μέρος του φιλομοναρχικού τύπου που και αυτός υπό το βάρος των εξελίξεων και της κοινής γνώμης, αναγκάστηκε συχνά να μετριάσει την πολεμική του. Το βασικό επιχείρημα των φιλοτουρκικών απόψεων ήταν η πολιτική αποσταθεροποίηση της Ευρώπης και η προσβολή της κατεστημένης νομιμότητας. 

 «Θα συμβεί λοιπόν κι αυτό μπροστά στα μάτια όλων των ευρωπαϊκών δυνάμεων: ο λαός που αξίζει περισσότερο απ' όλους την προσοχή μας, ο λαός στον οποίο οφείλουν τον πολιτισμό τους όλα τα σύγχρονα έθνη, να υποκύψει κάτω από την σιδερένια πυγμή μιας καταπιεστικής δύναμης που δεν θα δίσταζε να σαρώσει όλο τον πολιτισμό της γης αν οι στρατιές της διατηρούσαν την παλιά τους δύναμη. Και μέσα στη δίνη μιας ακατανόητης αδιαφορίας θα παραμείνουμε σιωπηλοί θεατές αυτής της αιμοσταγούς εξόντωσης».

Drapeaux Blanc (Λευκή Σημαία), 18 Ιουλίου 1821, φιλομοναρχική εφημερίδα, με επαμφοτερίζουσες θέσεις για την ελληνική υπόθεση. 

«Σχετικά με τα γεγονότα στο Μοριά, ασυμφωνία παρατηρείται στις εφημερίδες ενός συγκεκριμένου χρώματος. Η Quotidienne (Καθημερινή) είναι οπωσδήποτε τουρκική και η Journal des Débats (Εφημερίδα Διαλόγου) λιγάκι ελληνική. 

Είναι αρκετά παράδοξο πώς οι φιλόθρησκοι εξακολουθούν να διστάζουν μπροστά στο σταυρό και την ημισέληνο. Ίσως γιατί οι θρησκευτικές ιδέες των μεν πάντοτε υποτάσσονται στις πολιτικές τους ιδέες, ενώ των δε οι πολιτικές υπακούουν στις θρησκευτικές! Αυτή η διάκριση εξηγεί μάλλον τη διαίρεση που επικρατεί στο συνήθη ανταγωνιστικό μας χώρο. Η Quotidienne αναγγέλλοντας μια ναυμαχία που πρόκειται να διεχαχθεί στα νερά της Τενέδου, 'ελπίζει με δύναμη στη νίκη των Τούρκων (και προσθέτει): στο διάβολο τα Συντάγματα, αυτή η μανία του αιώνα μας'. Γιατί δεν στέλνει άραγε στο διάβολο και τον αιώνα ολόκληρο;»

 Constitutionnel (Συνταγματικός), 28 Ιουλίου & 30 Αυγούστου 1821, ένθερμα φιλελληνική και αντικληρικαλιστική εφημερίδα,χειριζόταν ωστόσο το θρησκευτικό συναίσθημα προς όφελος της ελληνικής υπόθεσης.

«Αναγγείλαμε στο φύλλο της 30ής Μαρτίου το σοβαρό ατύχημα που συνέβη σ' ένα από τα πλοία που κατασκευάζονται στην Μασσαλία για λογαριασμό του πασά της Αιγύπτου. Σήμερα έφθασαν από τη Μασσαλία οι σχετικές λεπτομέρειες. [...] Δεν θα μπορούσατε να πιστέψετε τη μεταστροφή που προκάλεσε το γεγονός στην κοινή γνώμη των κατοίκων. Πιστεύουν πως ο Θεός των Χριστιανών έδειξε μ' αυτό τον τρόπο το θυμό του απέναντι στους εχθρούς των Ελλήνων. Οι φίλοι του πασά, εκείνοι που πριν λίγες μέρες υποστήριζαν πως η ευημερία του μασσαλιώτικου εμπορίου συνδέεται με την καταστροφή των Ελλήνων, δεν τολμούν πια να μιλήσουν».

Journal des Débats (Εφημερίδα Διαλόγου), 4 Απριλίου 1826,

φιλομοναρχική εφημερίδα με εξαιρετικό επιτελείο μεταξύ των οποίων και ο Σωτοβριάνδος, υπήρξε προφανώς φιλελληνική και περισσότερο μετριοπαθής από τον ενθουσιώδη Constitutionnel. Το 1824 μετρούσε 14.000 συνδρομητές.

 Φανταστικό ταξίδι

 Θα ήταν μάταιο να μου μεταφράσει κάποιος τον Όμηρο.

Ναι, ήμουν Έλληνας... ο Πυθαγόρας έχει δίκιο.

Από την εποχή του Περικλή είχα την Αθήνα για μάνα.

Επισκεπτόμουν τον Σωκράτη στη φυλακή του.

Από την εποχή του Φειδία επαινούσα τα θαυμαστά

Από τον Ιλισό είδα τις ανθισμένες όχθες

Στον Υμηττό ξύπνησα τις μέλισσες

Σ' αυτόν τον τόπο θα 'θελα να πεθάνω.

Το περιστέρι - αγγελιοφόρος

Η Αθήνα είναι ελεύθερη! Α, ας πιούμε στην

υγειά της Ελλάδας!

Νορτίς, ιδού οι νέοι ημίθεοι.

Η Ευρώπη ματαίως, τρέμοντας από γηρατειά,

αποκλήρωσε τους ένδοξους πρωτότοκους.

Είναι νικητές! Η Αθήνα πάντοτε όμορφη

δεν είναι πλέον αφιερωμένη στη λατρεία των

ερειπίων.

Η Αθήνα είναι ελεύθερη! Ω, μούσα του Πινδάρου

ξαναπάρε το σκήπτρο σου, τη λύρα σου, τη

φωνή σου.

Η Αθήνα είναι ελεύθερη, σε πείσμα των βαρβάρων

Η Αθήνα είναι ελεύθερη, σε πείσμα των

βασιλιάδων μας.

Στίχοι του πολύ επιτυχημένου ποιητή και τραγουδοποιού της εποχής Pierre Béranger που έπαιζε λαϊκότροπα και σήμερα είναι σχεδόν ξεχασμένος. (Τους στίχους μετέφρασε η ποιήτρια Μαρία Κούρση).

ΠΗΓΕΣ: 

http://www.24grammata.com/?p=11184
http://archive.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=532333
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD_%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CF%8E%CE%BD_%CE%93%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82_%CE%93%CE%84